Γιαννιτσου αγωνιστες

Γιαννιτσού Αγωνιστές του 1821

Αριστεία και διαδικασίες

Έγινε προσπάθεια να καταγραφούν, όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για τους Αγωνιστές του 21, προκειμένου να καταδειχθούν οι απέλπιδες προσπάθειες των απλών αγωνιστών για να τους απονεμηθεί το πολυπόθητο Εθνόσημο, αριστείο ή νομισματόσημο, το οποίο πέραν από την ηθική ικανοποίηση για τον απλό αγωνιστή, είχε τιμητικές δημόσιες διακρίσεις και προικοδοτικά γραμμάτια για αγορά κτημάτων, αλευρόμυλων, κατοικιών κ. α.

Λίγα λόγια για τα αίτια βράβευσης και τις διαδικασίες απόκτησης των Αριστείων

Ο Όθωνας με την έλευσή του το 1833 για να κερδίσει την εύνοια των Ελλήνων, εξέδωσε βασιλικό διάταγμα με το οποίο «τιμής ένεκεν» για την επιβράβευση των συμμετεχόντων αγωνιστών στον αγώνα, με το οποίο καθιερώθηκαν τα Αριστεία, Εθνόσημα ή Νομισματόσημα, όπως ονομάσθηκαν. Είχαν σχήμα σταυρού. Από τη μια πλευρά έγραφαν «Τοις προμάχοις της πατρίδος» και από την άλλη «Όθων Βασιλεύς της Ελλάδος». Συνοδεύονταν δε αυτά από ένα δίπλωμα. Το σταυρό με μια κυανή ταινία που τα συνόδευε, οι αγωνιστές, στις επίσημες γιορτές τα φόραγαν στο στήθος.

Οι μεν αξιωματικοί έπαιρναν αργυρό, οι δε υπαξιωματικοί χάλκινο και οι στρατιώτες σιδερένιο. Οι κάτοχοί τους είχαν ως προνόμιο δημόσιες διακρίσεις και θέσεις, αλλά και προικοδοτήσεις με χρηματικά γραμμάτια, για αγορά χωραφιών, υδρόμυλων κ. ά.

Για να πάρουν όμως το νομισματόσημο ή αριστείο ή εθνόσημο έπρεπε, σύμφωνα με το Η΄ ψήφισμα της Εθνικής εθνοσυνέλευσης να έχουν συμπληρώσει το 30^ον έτος της ηλικίας των. Οπότε ο ενδιαφερόμενος απευθύνονταν στους κατά τόπους τοπικούς οπλαρχηγούς ή σε όποιον υπηρέτησε κοντά του στην επανάσταση, εφ’ όσον ήταν στη ζωή, και ζητούσαν να τους δοθεί το πιστοποιητικό εκδουλεύσεων-συμμετοχής στην επανάσταση. Σε αυτό έπρεπε να πιστοποιείται το όνομα, το επώνυμο, η καταγωγή, η διαμονή, οι μάχες που πήρε μέρος ο ενδιαφερόμενος, το βαθμό που είχε, πόσους άνδρες είχε κάτω από τις δικές του διαταγές, αν ήταν βαθμοφόρος ή απλός στρατιώτης κ. ά.

Το πιστοποιητικό αυτό, έπρεπε πρώτα να επικυρωθεί για το γνήσιο της υπογραφής των εκδοτών, από τον Δήμαρχο ή τον Δημαρχιακό πάρεδρο. Στη συνέχεια το πιστοποιητικό αυτό ο αγωνιστής με μια αίτηση το κατέθετε στο Δήμο του, με την παράκληση να αποσταλούν προς το Υπουργείο των Στρατιωτικών, ώστε οι επιτροπές με βάση τα στοιχεία του πιστοποιητικού να εκδώσουν και τον ανάλογο βαθμό και εθνόσημο.

Πολλοί από τους αγωνιστές είναι γραμμένοι δύο ή και τρεις φορές σε ισάριθμους καταλόγους. Και τούτο συμβαίνει:

Οι περισσότεροι από αυτούς, υπέβαλαν αίτηση, όπως θα διαπιστώσει κανείς, δεύτερη, ίσως και τρίτη φορά.
Σύμφωνα με την υπάρχουσα αλληλογραφία, μεταξύ του οπλαρχηγού Κοντογιάννη και της Γραμματείας επί των Στρατιωτικών, κάποιοι κατάλογοι αγωνιστών έχουν χαθεί και αναγκάσθηκε να ξαναστείλει κάποιους από αυτούς, διαμαρτυρόμενος.
Οι ίδιοι οι οπλαρχηγοί επειδή η διαδικασία αργούσε να διεκπεραιωθεί αναγκάζονταν, κάτω από την πίεση, να στείλουν ένα δεύτερο κατάλογο. Προσοχή χρειάζεται, μεταξύ καταλόγου που περιέχει, την σύσταση για το είδος του αριστείου που δικαιούται ο αγωνιστής. Και του καταλόγου για τη διανομή των αριστείων
Οι συντάκτες των αιτήσεων και των πιστοποιητικών που είχαν εγκατασταθεί έξω από τα Δημαρχεία, σπάνια έβαζαν το πατρώνυμο, οπότε η αναγνώριση μεταξύ των πρώτων εξαδέλφων είναι αδύνατος
Σύγχυση δημιουργείτο με τις συνωνυμίες που υπήρχουν στα διάφορα χωριά του ιδίου Δήμου. όπως Ριζος. Ριζόπούλος, Καλτζάς, Μηλωνάς κ. ά

Από την παρούσα έρευνα λείπουν, εκτός ελαχίστων, τα Μητρώα των αγωνιστών-στρατιωτών που φυλάσσονται σε στρατιωτικά κυτία.

Βαθμολογίες

Από την ανάγνωση των πιστοποιητικών αρκετών αγωνιστών, διαπιστώνεται, πως πολλοί είναι αυτοί που είχαν αρκετούς άνδρες στις διαταγές τους και τους πλήρωναν διαθέτοντας την περιουσία τους.

Η απονομή των αριστείων και οι βαθμολογίες σε πολλές περιπτώσεις δεν ήταν η ανάλογη, για αυτό και μέχρι το έτος 1865 έκαναν προσφυγές οι ίδιοι, ή οι κληρονόμο τους.

Έχουμε ερευνήσει λίγα Φύλα Μητρώων των αγωνιστών, αλλά πληθώρα αιτήσεων και πιστοποιητικών εκδουλεύσεων τους.

Στα πιστοποιητικά αυτά δεν αναγράφονται βαθμολογίες, παρά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, ενώ αναφέρονται οι βαθμολογίες τους στα φύλα Μητρώων. Όμως σε κάποια από αυτά (πιστοποιητικά) αναφέρονται οι λέξεις: Υπηρέτησε ως Μπακατζής, Μπουλοκτζής, ή είχε υπό την οδηγία 30 , 50, 100 .. ή απλώς ικανό αριθμό από στρατιώτες.Οι Βαθμολογίες και οι διακρίσεις, αποδόθηκαν στους αγωνιστές, από την Επιτροπή Αριστείων, που συστήθηκε για αυτό το σκοπό και το Υπουργείο των Στρατιωτικών

Σημαντικό βάρος στη αναγνώριση, για την απονομή της βαθμολογίας έπαιζε η συχνότητα συμμετοχής των στις μάχες και πόσους στρατιώτες είχε υπό την οδηγία του. Άρα οι αναφερόμενες εκδουλεύσεις προς την πατρίδα στα πιστοποιητικά που τους δίδονταν από τους κατά τόπους οπλαρχηγούς, έπαιζαν σημαντικό ρόλο.

Η επιτροπή Αριστείων με βάσει τα αναφερόμενα σε αυτά, κατέτασσε τους αγωνιστές στις πιο κάτω αναφερόμενες βαθμολογίες και τους έστελνε τα ανάλογα αριστεία. Πολλοί είναι οι αγωνιστές, όπως είδαμε και πιο πάνω, διαφώνησαν με την βαθμολογία, ή με το είδος του αριστείου που τους χορηγήθηκε από την επιτροπή, παρ’ όλο που τα πιστοποιητικά τους, με βάση τα αναφερόμενα είχαν το ανάλογο δικαίωμα για καλλίτερη μεταχείριση.

Οι κατωτέρω αναφερόμενες συντομεύσεις δείχνουν που κατατάχθηκαν οι αγωνιστές από τις διάφορες επιτροπές ή τα δικαστήρια, όταν δικαιώθηκαν:

Α.Μ.Α: Αριθμός Μητρώου Αξιωματικού
Α.Ν.Μ.Υ: Αριθμός Νέου Μητρώου Υπαξιωματικού
Α.Π.Μ.Υ: Αριθμός Παλαιού Μητρώου Υπαξιωματικού
Α.Ν.Μ.Σ: Αριθμός Νέου Μητρώου Στρατιώτου
Α.Ν.Π.Σ: Αριθμός Παλαιού Μητρώου Στρατιώτου

Διευκρινίζεται: ότι για τους αναφερόμενους αγωνιστές της Γιαννιτσούς, αλλά και για όλους αγωνιστές των διαφόρων χωριών στον κατάλογο που ακολουθεί:

α) Έγινε προσπάθεια να δοθεί μια σύντομη ή πλήρη ανάλογα, για τις αιτήσεις και τα πιστοποιητικά τους, που καταφέραμε να ανακαλύψουμε μέσα από την πληθώρα των φακέλων, από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.

β) Σε κάποιους από τους αγωνιστές λείπουν τα πιστοποιητικά τους. Αναφέρονται όμως, σε ονομαστικούς καταλόγους, οι οποίοι στάλθηκαν προς το Υπουργείο των Στρατιωτικών, από τους οπλαρχηγούς της περιοχής, με τους οποίους βεβαιώνουν και τον ανάλογο βαθμό και αριστείο, που ο αναφερόμενος δικαιούται.

γ) Με βάση την έρευνα που πραγματοποιήθηκε μέχρι σήμερα, έχουμε καταγράψει 179 αγωνιστές της Γιαννιτσούς εκ των οποίων 153 περίπου αγραφιώτες και γηγενής και 31 ασπροποταμίτες που δηλώνουν κάτοικοι Γιαννιτσούς. Από αυτούς:

Τα στοιχεία του επισυναπτομένου καταλόγου Αγωνιστών, που ακολουθεί με τα ονόματα αγωνιστών, των χωριών τις αιτήσεις, τα πιστοποιητικά, τα Αριστεία και τις Βαθμολογίες, είναι παρμένα από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Κεντρική Υπηρεσία και από τους “Αριστεία”. και από άλλες Πηγές

Τα ονόματα τους συνήθως βρίσκονται σε δύο ή και τρεις διαφορετικούς φακέλους των Γ. Α .Κ με ονομαστικούς καταλόγους και τούτο, διότι επειδή η έγκριση της έκδοσης του αριστείου αργούσε, ή τα χαρτιά τους χάνονταν με το Ταχυδρομείο. Τότε οι αγωνιστές κατέφευγαν πάλι στον ίδιο ή σε άλλο οπλαρχηγό και ζητούσαν τη έκδοση νέων πιστοποιητικών, όπως αναφέρεται και πιο πάνω. Ο ένας από τους καταλόγους, συνήθως περιέχει τα ονόματα αυτών με τον οποίο οι τοπικοί οπλαρχηγοί πρότειναν προς το Υπουργείο των στρατιωτικών ή στις αρμόδιες επιτροπές αριστείων, το είδος του αριστείο που δικαιούται να λάβει ο κάθε αναφερόμενος αγωνιστής. Ο άλλος είναι κατάλογος είναι του Υπουργείου Στρατιωτικών προς τη Διοίκηση Φθιώτιδας σε κάποιον πληρεξούσιο ή πληρεξουσίους, για χρήση της διανομής των αριστείων στους προτεινόμενους αγωνιστές με το ανάλογο αριστείο, που εγκρίθηκε από τις επιτροπές. Πολλοί είναι οι αγωνιστές που διαφώνησαν με τον βαθμό που τους κατέταξαν οι επιτροπές, αλλά και για το είδος του εθνοσήμου που τους στάλθηκε. Δεν είναι λίγοι από αυτούς, ευρισκόμενοι έτι εν ζωή, κατέφευγαν στα δικαστήρια όταν αδικούνταν. Άλλοι δικαιώθηκαν από προσφυγή των απογόνων τους στα δικαστήρια.

Σκοπός της έρευνας

Σκοπός μας απώτερος αυτής της έρευνας είναι, αφ’ ενός μεν να φωτίσουμε τα συμβάντα εκείνης της εποχής, πως αυτοί, οι απλοί άνθρωποι χωρίς τα σημερινά συγκοινωνιακά μέσα, από τη Ρούμελη, βρέθηκαν να πολεμάνε στην Αράχωβα, στο Μεσολόγγι, στο Κρεμμύδι και Νεόκαστρο της Πελοποννήσου, στην Αθήνα και αλλού. Αφ’ εταίρου να αποτίσουμε φόρο τιμής και ευγνωμοσύνη σε αυτούς τους ανώνυμους αγωνιστές για τη μεγάλη θυσία τους προς εμάς και στις επερχόμενες γενεές και να φροντίσουμε με τη διδαχή τους να είμαστε άξιοι μιμητές και συνεχιστές του ένδοξου παρελθόντος μας. Απαραίτητο στοιχείο κάθε ανθρώπου και κυρίως κάθε Έλληνα να γνωρίζει την ιστορική διαδρομή του τόπου του και ιδιαίτερα της πατρίδας του, η οποία μας καθοδηγεί και μας παραδειγματίζει με τις γεμάτες αξίες, πράξεις των παππούδων μας και γιατί όχι, και από τις παραλήψεις των.

Τα πιστοποιητικά και οι αιτήσεις κάποιων αγωνιστών, είναι σημαντική πηγή πληροφοριών, τόσο για την καταγωγή, όσο και για το γενεαλογικό δένδρο των οικογενειών και την ηλικία. Αλλά κυρίως διαβάζοντάς τα, «μεθάμε με το αθάνατο κρασί του 21» και μας διδάσκουν κυρίως την φιλοπατρία και την αλληλεγγύη, αφού, όπως θα διαπιστώσουμε, αυτοί οι απλοί εργάτες της γης και αγράμματοι γιδοβοσκοί, αψήφησαν τον θάνατό και διέθεσαν όλα τα υπάρχοντά τους στον «νυν υπέρ πάντων αγώνα», ή εφοδιάζοντας τα στρατόπεδα με τρόφιμα ή πληρώνοντας μισθούς σε κάποιους για να θρέψουν τις οικογένειες τους. Δεν είναι αμελητέο γεγονός, για να το προσπεράσει κανείς, όταν σε κάποια από τα πιστοποιητικά καταγράφεται ότι κάποιοι από αυτούς τους απλούς και αφανείς ήρωες την ίδια ημέρα, από τη συμμετοχή τους στην πολιορκία της Υπάτης το 1822, με τα όπλα στα χέρια έλαβαν μέρος και στη μάχη της Γιαννιτσούς[1] «..εις την πολιορκίαν της Υπάτης και απ’ αυτής εις την της Γιαννιτσούς» ή στο Κλωνί.

[1] Υπάρχει ξεχωριστό Κεφάλαιο για τη μάχη της Γιαννιτσούς

Ο Κατάλογος αγωνιστών Γιαννιτσούς περιλαμβάνει: Αιτήσεις απονομής αριστείων, βεβαιωτικά πιστοποιητικά συμμετοχής ή εκδουλεύσεων , τιμητικά αριστεία ή εθνόσημα, βαθμολογίες, ονόματα οπλαρχηγών, μάχες-τοπωνύμια που πολέμησαν με ποιους και εναντίον ποιων ή ονόματα οπλαρχηγών κατά αξιωματούχων Οθωμανών κ. ά.