Η Όθρυς, έχει αφετηρία της, το Μαλιακό κόλπο. Ζώνει ημικυκλικά, μέρος του ανατολικού, του βόρειου και του δυτικού τμήματος του Φθιωτικού κάμπου. Στη θέση του Τυμφρηστού ενώνεται με την Οίτη και την Πίνδο, όπου έχουν τις υδροφόρες πηγές τους, τρεις σημαντικοί ποταμοί της Ελλάδος: ο Σπερχειός (Ελλάδα) που διασχίζει τον κάμπο της Φθιώτιδας, ο Πηνειός που διασχίζει την κοιλάδα της Θεσσαλίας και ο Αχελώος που διασχίζει την Ακαρνανία και Αιτωλία. Πολλοί σύγχρονοι ερευνητές συγχέουν τη σημερινή Γιαννιτσού με την παλαιά Γιαννιτσού.
Η Γιαννιτσού (Παλαιά) βρίσκεται στο φυσικό πέρασμα από τη Στερεά προς Θεσσαλία και αντίστροφα. Μαζί με την Ρεντίνα και την Πάπα διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο κατά την περίοδο του 1821, αλλά και παλαιότερα, διότι βρίσκονταν κοντά στις αρχαίες πόλεις της Άνω Δρανίστας. Τα ονόματα των αντιστοιχούν προς αυτά των δύο κυριοτέρων πόλεων της Δολοπίας: οι Αγγείαι και οι Κτιμένες, που συνόρευαν μεταξύ τους και ανταγωνίζονταν η μια την άλλη.
Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ανήκε στα Άγραφα γι’ αυτό και οι αγωνιστές της του 21 (έχουμε μόνο 153 από αυτούς), ονομάσθηκαν ως επί το πλείστον, αγραφιώτες.Το διάσελο αυτό της Όθρυς: Π. Γιαννιτσούς, Παλιασβέστης, Δραμάλα, και Καράπα υπήρξε το μεγαλύτερο και συχνότερο πέρασμα στρατευμάτων από το Θεσσαλικό προς το Φθιωτικό κάμπο από αρχαιοτάτων χρόνων. Από εδώ, από το ορεινό όγκο της Όθρυς, ο Ξέρξης, οι Αιτωλοί, οι Μακεδόνες,, οι Βούλγαροι, οι Βυζαντινοί και άλλα βαρβαρικά στρατεύματα, διαπεραιώθηκαν, για να καταλάβουν τις ακμάζουσες πόλεις της δυτικής Φθιώτιδας πόλεις: Φθία, Ελλάς, Σπερχειές, Μακρακώμη, Ν. Πάτραι. Περισσότερα στη Μάχη της Γιαννιτσούς.
Η πρόθεση της Ρεντίνας αποτελεί την παλαιότερη αρχειακή ιστορική αναφορά των αφιερωτών στην περιοχή στην οποία καταγράφονται 208 ονόματα από τη Γιαννιτσού (παλαιά).
Να σημειωθεί εδώ ότι, η πρόθεση αυτή καλύπτει την περίοδο περίπου από το 1640 έως και τις αρχές του 18ου αιώνα
Τα 208 ονόματα, αναφέρονται στην εισήγηση του κ. Κώστα Σπανού που έγινε στο 1ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας με τίτλο «Οι αφιερωτές της Γιαννιτσούς της πρώτης γραφής (1640 ci) στην πρόθεση ης Μονής της Ρεντίνας» και δημοσιεύθηκαν στα πρακτικά του Συνεδρίου. Το θέμα όμως είναι, ότι δεν συμπεριελήφθησαν όλα τα ονόματα που αναφέρονται στη πρόθεση. Βασικά λείπουν τα ονόματα των αφιερωτών των παρακάτω προεπαναστατικών οικισμών εντός του Γιαννιτσώτικου χώρου, για τον οποίον θα αναφερθούμε πιο κάτω ξεχωριστά για τον καθένα ήτοι οι: (Λαβανίτσας, Θέρμα, Τοπόλου, Λυτά, (Καστρί) κ. α. Και τούτο γιατί, οι ερευνητές της πρόθεσης της Ρεντίνας δεν γνώριζαν ότι οι αναφερόμενοι οικισμοί, ήταν στο Γιαννιτσώτικο χώρο.
«Το 1640 ci συνεχίζει ο κ. Κ.Σπανός, μεταξύ των 127 ανδρών, αφιερωτών στη πρόθεση της Ρεντίνας από τη Γιαννιτσού φέρουν 25 ονόματα. Τρία από αυτά φέρουν το 50,39%. Πρόκειται για τα ονόματα Ιωάννης 23 άνδρες, Γεώργιος 21 άνδρες, Δημήτριος 20 άνδρες. Τα υπόλοιπο 49,61% φέρουν διάφορα ονόματα».
Η επόμενη αρχειακή αναφορά για την Γιαννιτσού είναι η αναφορά για τους επισκόπους των Ν. Πατρών (Πατρατζικίου) , όπου αναφέρεται: «Νεόφυτος ο εκ Μυκώνου όστις δειλός και φιλήσυχος ένεκα, των Τούρκων έκτισεν οικίαν εν Γιαννιτσού, ένθα διαμένων και ετελεύτησεν, ποιμάνας το ποίμνιον αυτού έτη 26. Ούτως φέρεται υπογεγραμμένος εν τω εν έτει 1746 Πατριαρχικώ, Συνοδικω γράμματι τω συναμολογηθέντι περί αγοράς της νήσου Πρώτης»1 (Αθαν. Κοιν. Ύψηλ. αυτόθι σελ. 611.
Την ίδια περίοδο αλλά και μετέπειτα, πολλοί περιηγητές φιλέλληνες, που περιηγήθηκαν τη χώρα, εκφράστηκαν με θαυμασμό, για τους αγώνες των επαναστατημένων, αλλά και τη λύπη τους για την εγκατάλειψη των κατοίκων και δη της Ρούμελης στο έλεος του Θεού, χωρίς στέγη, χωρίς τροφή.
«Εξοχώτατε Κυβερνήτα 15 Μαϊου 1829, εξ Αράχοβας. ….. Και μόνον οι δυστυχείς Ρουμελιώται να μένουν καταφρονεμένοι, οι οποίοι πάντοτε εφάνησαν πρόθυμοι υπερασπισταί της πατρίδας και της Κυβερνήσεως, αυτοί λέγομεν οι οποίοι εθυσίασαν τα πάντα, τα οποία ως προς ειδότας είναι βέβαια περιτά. Ε ! Σ.(Σεβαστή) Κυβέρνησις ας θεωρήσομεν την Ελλάδα ως μια άμπελον.
Την υπογράφουν:
Γ Δουβουνιτή, Ν. Κριζώτη, Βάσου Μαυρουβουνιώτη, Χριστοδούλου Πέτρου, Αθαν. Μορόπουλου, Μήτρου Λιακόπουλου, Σωτήρη Μήλιου, Ιωάν. Κλίμακος, Βάσου Μανούσου, και Λοιπών αξιωματικών».
Από Τα «Φθιωτικά Χρονικά» Λαμία 2006 και στο κεφ. Πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά και οικισμοί στη Φθιώτιδα (13ος-20οςαι.) του Γιώργου Δημητρίου γράφει:
Α/α 425.Παλιά Γιαννιτσού Φθιώτιδος. Προεπαναστατικός οικισμός, ο οποίος δεν συμπεριελήφθη εντός των ορίων του Ελληνικού κράτους. Συμπεριελήφθη στη Ελλάδα, το 1881 με την προσάρτηση της Θεσσαλίας. Κάποιοι κάτοικοι του μετοίκησαν στο ελληνικό και δημιούργησαν την Νέα Γιαννιτσού. Αναφέρεται στην πρόθεση Ρεντίνας ως «Γιαννιτζού» Συν. Δήμου Μακρακώμης (1859, 1912). Σήμερα. ΔΔΔ Μακρακώμης. .
Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, στη Γιαννιτσού παλαια, οι Τούρκοι, σαν φυσικό πέρασμα ανά τους αιώνες, είχαν πάντα στρατό εκεί και γι’ αυτό κατά την επανάσταση του 1821-1826 έγιναν πολλές μάχες και υπέστη μεγάλες καταστροφές από αυτούς. Αλλά και οι Έλληνες αγωνιστές, διεκδικούσαν να κρατάνε ανοικτό αυτό το πέρασμα.
Στο μεταξύ, οι ευρυτάνες μετά την ήττα τους στη Φωτιάνα και τη σύλληψη του Κώστα Βελή, από του Τούρκους, κάποιοι από αυτούς κατέβηκαν στη Ρούμελη μέσω Ροβολιαρίου και πολέμησαν στη μάχη που έγινε στο Κλωνί. Ενώ άλλοι έσπευσαν «…εις επικουρίαν» του Ανδρίτσου Σιαφάκα στη μάχη της Γιαννιτσούς, όπως αυτό δηλώνεται στα πιστοποιητικά εκδουλεύσεων που πήραν μετά την επανάσταση οι αγωνιστές.
Στη Γιαννιτσού έγιναν και άλλες μάχες:
Όταν ο Σουλτάνος θέλησε να ενισχύει την πολιορκία Μεσολογγίου, έδωσε εντολή στον Τζελαλεδί μπέη, ο οποίος με 2.500 στρατό από τη Μ. Ασία έφτασε στο Βόλο και από εκεί μέσω Αλμυρού πέρασε από την Γιαννιτσού, όπου συνάντησε αντίσταση (πιθανότατα από τους: Ι Φραγγίστα Θ. Γρίβας. Γ. Γαλής από Φουρνά και Σπ. Κοντογιάννη) Με αποτέλεσμα να επιδοθεί σε μεγάλες καταστροφές στο χωριό.
Άρα έχουμε και το 1826 μάχη στη Γιαννιτσού, όταν τα πάντα στη Ρούμελη, αλλά και σε όλη την επαναστατημένη Ελλάδα είχαν νεκρώσει, όταν ο αγώνας ψυχορραγούσε και οι οπλαρχηγοί επέστρεφαν στα καπάκια τους, υπογράφοντας υποταγή στο Σουλτάνο.
Αλλά με τη γενναία εκστρατεία του Αρχιστράτηγου Γ. Καραϊσκάκη στη Ρούμελη το 1826, παρά τη λυσσώδη αντίδραση του Μαυροκορδάτου λόγω αντιζηλίας, ο αγώνας αναζωπυρώθηκε και μαζί ξαναζωντάνεψαν και τα περάσματα της Όθρυς. Τότε είναι που σκοτώθηκε και ο Ιω. Καρύτσας.
Σύμφωνα με τους μελετητές της νεότερης Φθιωτικής ιστορίας , τους οποίους πιο κάτω μνημονεύουμε, ο οικισμός αυτός φέρεται σαν απροσδιόριστος προεπαναστατικός οικισμός.
Ο κ. Δημήτριος Δεληγιάννης, από την Παλαιά Γιαννιτσού, μας δήλωσε, ότι ο οικισμός αυτός βρίσκεται στο Γιαννιτσώτικό (παλαιά) χώρο και σήμερα, είναι τοπωνύμιο στο χώρο της Παλαιάς Γιαννιτσούς με απομεινάρια οικισμού.
Τα «Λυτά ή Λύπο, μνημονεύεται από το Κ. Σπανό στην πρόθεση της Ρεντίνας στα φύλλα 97α-97β. Στο φ. 97β στην οποία υπάρχουν λίγοι στοίχοι με γραφή μεταγενέστερη της πρώτης».
Αλλά και ο Βασίλης Σπανός στο πόνημα του «Οι οικισμοί της Φθιώτιδας στην πρόθεση της Μονής της Ρεντίνας» και τον αναφέρει ως απροσδιόριστο οικισμό.
Μετά την υπογραφή της ειρήνευσης, η Τουρκία αποδέχεται όλα όσα συμφωνήθηκαν μεταξύ των συμμάχων κρατών για την ανεξαρτησία της Ελλάδος. Περισσότερα για την Παλαιά Γιαννιτσού→Εδώ
Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας
Στις 6 Ιουλίου 1827, οι τότε μεγάλες δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, με τους εκπροσώπους τους συντάσσουν το πρωτόκολλο του Λονδίνου: «Ο καθορισμός των συνόρων θα γίνει από «Οροθετική επιτροπή».. των τριών συμμαχικών Μεγάλων δυνάμεων αποτελούμενη από τους αξιωματικούς της Αγγλίας Μπαίηκερ Γ, της Ρωσίας Α. Σκάλων, της Γαλλίας Μπαρτόλεμί και εκπροσώπους της Ελλάδος, τον Γιάννη Στάικο εκπρόσωπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως (του οποίου οι προσπάθειες ήταν σκληρές και επίπονες με ογκώδη αλληλογραφία με την Ελληνική Κυβέρνηση) και της Τουρκίας Χουσεϊν Μπέης…»
Ο εκπρόσωπος της Ελλάδος, Γιάννης Στάικος, του οποίου οι προσπάθειες ήταν σκληρές και επίπονες με ογκώδη αλληλογραφία με την Ελληνική Κυβέρνηση, σύμφωνα με μια έκθεση που υποβλήθηκε από τη Λαμία στις 13/25-11-1832 προς «εν Λονδίνω», αναφέρει: το έργο της επιτροπής υπήρξε εξαιρετικά δύσκολο και κοπιαστικό γιατί: Ο Χουσεϊν Μπέης … «μετεχειρίσθει πάν μέσον από αυτού εξαρτώμενον προς αναχαίτησιν των υμετέρων εργασιών ψευδείς πληροφορίες περί την γραμμήν προς τους οροθέτας» ακόμη και σε απαγόρευση εφοδιασμού με τρόφιμα, «προς την επιτροπή της οριοθέτησης και τους αγωγιάτες από τους Τούρκους, αλλά και απειλές από την πλευρά τους προς τους κατοίκους της περιοχής για να μην δίνουν πληροφορίες, αρνούμενοι (οι Τούρκοι) την ίδρυση Ελληνικού Κράτους έκαναν τα πάντα για την αποτυχία των διαπραγματεύσεων»
Στη σελίδα 111. Κεφάλαιο Α΄ με τίτλο «ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ». Παράγραφος 1 με τίτλο Ο καθορισμός των συνόρων, αναφέρει:
«Η απόδοση του Ζητουνίου(Λαμία) στην Ελλάδα καθιερώθηκε ύστερα από αποζημίωση 30 εκατομμυρίων Τουρκικών γροσίων και ελευθερώθηκε στις 28 Μαρτίου 1833. Η δε περιοχή αριστερά του Σπερχειού ποταμού κινδύνεψε να μείνει στην Τουρκία. Τα μέρη αυτά, η Οθωμανική διπλωματία τα διεκδίκησε για λόγους καθαρά οικονομικούς και ύστερα από σκληρές διαπραγματεύσεις η Ελλάδα πλήρωσε ως αποζημίωση άλλα 10 εκατομμύρια τουρκικά γρόσια (σύνολο 40 εκατομμ.) τα οποία η Ελλάς όφειλε να πληρώσει 31/12/1832 ημέρα κατά την οποία ο στρατός και οι αρχές της υψηλής Πύλης θέλουσιν εκκενώσει όλους ανεξαιρέτους τους τόπους οίτινες θέλουσιν αποτελέσει πλέον μέρος της Ελλάδος……»
«Ο Νομός (Φθιώτιδας) εκτός από την επαρχία Δομοκού, προσαρτήθηκε επίσημα στην Ελλάδα με το από 18/30-8-1832 πρωτόκολλο του Λονδίνου «περί ρυθμίσεως των Ελληνικών συνόρων»..
Στην Τουρκία, εκτός από την Επαρχία Δομοκού έμειναν τα χωριά Γιαννιτσού(7) (Π.Γιαννιτσού), Μακρυράχη και Μεσοχώρι Πάπα (Μακρκόμης). Τα μέρη αυτά προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα με τη συνθήκη της Κ/πόλεως 10/24-5-1881, με την οποία καθορίστηκαν, σύμφωνα του ΙΓ πρωτοκόλλου της συνθήκης Βερολίνου, τα νέα σύνορα της Ελλάδας και δόθηκαν σε αυτή ολόκληρη η Θεσσαλία και μέρος της Ηπείρου…….» και συνεχίζει
Και «Επί δε του Όρθρυος, επειδή εμοιράσθει κατά το πρωτόκολλον εις τα δύο Έθνη κατά τα νερά, ήγουν κατά την κλήσην του τόπου και τον δρόμων των νερών έμεινεν εις την Τουρκίαν Χωρίον οίον Γιαννιτζού, Γούρα κ.τ.λ. το οποίον οι περισσότεροι ιδιοκτησίαι είναι επί της Ελληνικής γης και το ανάπαλιν..
Ναύπλειω τη 18 Σεπτεμβρίου 1832. Υπογραφή. Ι. Γ Λάτρης»
Επιστολή -έκθεση του Γιαννάκη Στάικου, υπεύθυνου της Οροθετικής γραμμής προς την Γραμματεία επί των Εξωτερικών.
Πηγή: 3ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας που έγινε στις 3 ,4 και 5 Νοεμβρίου 2005 στη Λαμία. «Γ. Λέλης ιστοριοδίφης συγγραφέας στην εισήγηση του με θέμα: «Πρακτικά Οροθετικής Γραμμής Προσκήνιο Παρασκήνιο».
Για τη μεγάλη μετανάστευση, από και προς το ελληνικό και τουρκικό τότε έδαφος, όπως το πρωτόκολλο του Λονδίνου όριζε, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες έγγραφες αναφορές, πρέπει να έγινε μεταξύ 1827-1836 κυρίως το 1833 και μετά, που άρχισε να ισχύει και επίσημα το πρωτόκολλο.
Να λάβη όσα μέτρα αυστηρά δύναται ακολούθως δια το υγειονομείον[1], καθώς και δια όσους διαπραγματεύονται και έχουν συμφέροντα με τους Τούρκους και κατοικούν εντός του κράτους ¨ρητώς δε περί του Νάκου Ρεντινιώτη και Γκαραγκούνη. Κάποιοι μιλούν, ότι στο χωριό τότε εγκαταστάθηκαν 400 οικογένειες, πληροφορία η οποία δεν επιβεβαιώνεται από πουθενά.
Το νέο χωριό, ως Γιαννιτσώτικα Καλύβια, σε μια ανεπίσημη απογραφή που έγινε το 1835 και η οποία κράτησε 2 Χρόνια, επίσημα δεν ανακοινώθηκε ποτέ: είχαν 117 οικογένειες και 503 κατοίκους. (Πηγή: Φ 122Γ.Α.Κ 009, Οθωνικά Εσωτερικών)
Με δέος και θλίψη έβλεπαν, όπως διηγούνταν, οι παλαιότεροι κάτοικοι, τα βράδια τις φωτιές που έβαζαν οι Τούρκοι στα σπαρτά τους, ανήμποροι να παρέμβουν.

«Η Ελληνική Κυβέρνηση ίδρυσε μεθοριακούς σταθμούς, μέσα στα όρια του Νομού εις: Στόμιο, Σούρπη, Κλίνοβο, και Άγιο Ιωάννη. Επίσης Καλύβες αναλόγως των αναγκών εις: Ροσούλη, Μπομποκα, Λούντζα και Αρκοδοπούρνι. Στρατώνες εις: Δρίστυλα, Σάββα Βρύση, Σάβα χωριό, Μονή Αντινισας μέσα, Δερβέν Αγά, χωρίον Φούρκα, Δερβέν Καρυά, Κούρνοβο, Μοχλούκας, Δραμπάλα, Γιαννιντζού (πιθανολογείται ότι ήταν στη Θέση Πλασταρά), Φτελιά ή Ροβολιάρι, και Καλύβα εις Λάπατα».
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) και την ενσωμάτωσή της με το ελεύθερο Ελληνικό κράτος, οι κτηριακές αυτές εγκαταστάσεις δέχθηκαν την επιδρομή των κατοίκων των γύρω χωριών, οι οποίοι ξήλωσαν όσα οικοδομικά υλικά μπορούσαν, για να οικοδομήσουν τα σπίτια τους.
Κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Μακρακώμης
Στο Γιαννιτσώτικο χώρο, υπήρχαν διάσπαρτοι προεπαναστατικοί οικισμοί σε διάφορα σημεία, τα οποία διοικητικά ανήκαν στη Π. Γιαννιτσού. Αυτοί ήταν :
Μετά τη χάραξη των συνόρων, δεν αποκλείεται κάποιοι από τους γηγενής κατοίκους να κατέφυγαν εκεί όπου είχαν τις περιουσίες, με σκοπό την προσωρινή τους ή την μόνιμη μετεγκατάσταση, δημιούργησαν έτσι νέους οικισμούς όπως: αυτός στις Κούνιες, Γκορτσόραχη και αλλού.
Με βάση αυτή την ιδιομορφία που προϋπήρχε, αλλά και με αυτή που προέκυψε στη συνέχεια, αρχικά όλοι ονομάσθηκαν «Γιαννιτσώτικα Καλύβια» και με αυτή την ονομασία το 1835 αποτέλεσαν κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Μακρακώμης .
Για το «Τοπόλ ή Τοπόλου» μετά την επανάσταση, αναφέρεται, όπως θα δούμε πιο κάτω ως «παλιοχώρι». Θα αναφερθούμε για την ύπαρξή τους, διεξοδικά και χωριστά για τον καθένα με όσα γνωρίζουμε: από την τοπική προφορική ιστορία, τα υπάρχοντα κείμενα των διαφόρων ιστορικών βιβλίων, τις αρχειακές έγγραφες, τις ιστορικές αναφορές των διαφόρων εγγράφων και κυρίως των πληροφοριών που αναφέρονται στην πρόθεση της Ρεντίνας και στα έγγραφα των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ) και των Γ.Α.Κ Λαμίας.
α) 10.1.7 Γιαννιτσώτικα Καλύβια Συνοικισμός γαιωργοκτηνοτρόφων στην περιφέρεια της Κοινότητας Γιαννιτσούς .Σήμερα η τοποθεσία λέγεται Θέρμα και διαμένουν σε αυτή μόνιμα πέντε οικογένειες (1836)
1) 109. Προς εφημέριον Καλυβίων Γιαννιτζούς πρεσβύτερων Δημήτριον δια να στεφανώσει τον Κώστα Ιωάννου μετά της Αικατερίνης του Γιαννάκη Καρκάνη εις γάμον αμφωτέρους πρώτον Λαμία 28 Σεπτεμβρίου 1836
- Εδόθει άδεια γάμου προς τον πρεσβύτερον Ιωάννην, εφημέριον εις Γιανιτσιώτικα Καλύβια, δια να στεφανώση τον Κωνσταντίνον Ρίζον μετά της Αικατερίνης Κωνσταντίνου, αμφοτέρους εις πρώτον γάμον.
Λαμία 26 Ιανουαρίου 1838.
(Για περισσότερες πληροφορίες για γάμους είδε κεφ, «Εκκλησιές)
«Πίναξ των όσων Ταπίων που παρουσιάσθησαν εις την Βασιλική εφορεία Φθιώτιδος δια χειμερινά και θερινά λειβάδια»………………………
… «Γλαβανίτσα και Γιαννιτσώτικα Καλύβια. Ανατολικώς με Ασβεστιώτικον, Δυτικώς με Λειβάδι Τζούκας, Αρκτικώς ορθογραμμή και Μεσημβρινώς με Πλατύστομο. Η έκταση του είναι ¾ της ώρας μήκος και 30΄της ώρας πλάτος. Χωρητικότητας 300 προβάτων και 1900 αιγών».
Τα Θέρμα Γιαννιτσούς, βρίσκονται στους πρόποδες του όρους Λαβανίτσα ή Καραούλι και του παραρρέοντος ρέματος Χλιαράς και συνορεύουν με τις ιαματικές πηγές των Λουτρών, τα Αρβάλωνα και τσουκιώτικο. Ως προεπαναστατικός οικισμός, υπάρχουν πολλές αρχαϊκές αναφορές και κυρίως η πρόθεση της Ρεντίνας, που αποτελεί πηγή πληροφοριών μεγίστης σημασίας αλλά και από άλλες πηγές και την τοπική παράδοση, ήτοι:
«10.1.7. Γιαννιτσώτικα Καλύβια: Συνοικισμός γαιωργοκτηνοτρόφων στην περιφέρεια της Κοινότητας Γιαννιτσούς. Σήμερα η τοποθεσία λέγεται Θέρμα και διαμένουν σε αυτή μόνιμα πέντε οικογένειες (1836)».
α/α 75 «Θέρμα: Φθ. γράφει: «Διαλυμένος προεπαναστατικός οικισμός που εκτεινόταν στη περιοχή των σημερινών οικισμών Λουτρά Υπάτης[2] και Μαγούλα, αναφέρεται στην πρόθεση της Ρεντίνας μαζί με τους οικισμούς Γλαβανίτζα, Λιτόσελο και Τοπόλου».
«Α/α 26. Θέρμα: «Απροσδιόριστος οικισμός. Αναφέρεται στο φ 159α με τους οικισμούς Γλαβανίτσα, Λιτόσιλο και Τοπόλου».
οικισμούς Γλαβανίτσα, Θέρμα, και Τοπόλου. Στα φ 160β- 166β
υπάρχουν γραφές και μεταγενέστερες της πρώτης». Και συνεχίζει
«Από τους 92 οικισμούς οι 63 υπάρχουν και σήμερα, ενώ 29 είναι διαλυμένοι. Από τους 29, τους 17 τους χαρακτηρίζουμε απροσδιόριστους, καθώς δεν μπορέσαμε να τους ταυτίσουμε».
Πρόκειται για τους: Αλποχώρι, Άπουλας, Θέρμα, Καναπίτσα, Κρούμας, Λουκάδα, Γλαβανίτζα, Λιτόσελο και Τοπόλου, Νιχώρι, Μάραθος Μηλιά, Μπουρνάδου, Παλαιόκαστρο, Προφήτης Ηλίας, Ρωμαίικη Καρέα, Σελίσκα, και Τρεμούσα……»
Βέβαια, για τον προμνημονευθέντα οικισμό Σεπούντων, όπως και γι’ αυτός της Γλαβανίτσας, γνωρίζουμε ότι υπήρχαν περί το1830, αλλά αυτές είναι οι μοναδικές σαφείς αναφορές».
Από τα «Γενικά Αρχεία του Κράτους» κεφάλαιο «Εθνικά Κτήματα» της Μικτής Ελληνοτουρκικής Επιτροπής, βρεθήκαμε μπροστά σε μεγάλο όγκο αλληλογραφίας για τα κτήματα «Θέρμα». Στην αρχή νομίσαμε ότι επρόκειτο για τα Θέρμα του Πλατύστομου και συγκεντρώθηκε αρκετή βιβλιογραφία. Αλλά ύστερα από ενδελεχή μελέτη των διαφόρων εγγράφων, διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για τα Θέρμα των Λουτρών Υπάτης. Ιδιοκτήτες ήταν Τούρκοι αξιωματούχοι, που τους τα πήρε με τη βία ο Αλή πασάς. Μετά την απελευθέρωση τα διεκδικούσαν: Χατζίσκος, Χατζηπέτρος κ.α.
«Από την οροσειρά της Όθρυς με την ονομασία Γλαβανίτσα (Λαβανίτσα ή Καραούλι, βουνά της Γούρας) εκκρίνονται και τα θερμά νερά των ιαματικών πηγών των Λουτρών Πλατύστομου ……….
……. Εκεί δε ένθα το λεκανοπέδιον τούτο διασχίζεται εις δύο υπό του από της υπερκείμενης Γαλβανίτσης2 καταρρέοντος ρύακος εκ Β προς Ν ρέοντος, και ουχί πολύ απέχοντος από της ρηθείσης θερμής πηγής, αναβρύει παρά την αριστεράν του ρύακος τούτου όχθην παρά τας ρίζας δύο βαθύσκιων και υψίκορφων πλατάνων η ψυχρά ιαματική του Πλατυστόμου πηγή»
Για το ίδιο παραπάνω οικισμό τα «Πρακτικά του Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας», ο Βασίλη Σπανος με Θέμα, «Οι οικισμοί της Φθιώτιδας στην πρόθεση της Ρεντίνας cα 1640- 19ος αιών» αναφέρει:
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται πως η Λαβανίτσα, με τις στάνες της εξακολουθούσε να έχει ξεχωριστούς προσόδους για το δημόσιο ταμείο, μέχρι την παραπάνω ημερομηνία.
Υπάρχουν πολλές αρχειακές αναφορές που το εντάσσουν στους προεπαναστατικούς (13ος -20ος αι.) οικισμούς. Όπως περιγράφεται πιο κάτω, πιθανολογείται ότι βρισκόταν στο ημερινό Τοπωνύμιο, Τοπόλ, εξ ου και το Τοπολιόρεμα, ή να ήταν ο οικισμός περί του εξωκκλησιού της Αγίας Τριάδας, τα λεγόμενα «Καλύβια»
«Τοπόλου Φθιωτικός .Απροσδιόριστος διαλυμένος οικισμός. Αναφέρεται στην πρόθεση της Ρεντίνας μαζί με τους οικισμούς Θέρμα, Γλαβανίτσα και Λιτόσελο».
«Α/α 89 Τοπόλο, απροσδιόριστος οικισμός. Αναφέρεται στα φ 159α με
τους οικισμούς Θέρμα( Θέρμα Υπάτης), Τρεμούσα, Σεπούντων, Στυλίδα και Αχλάδι»
Μια άλλη πιθανότητα, που συγκλίνει με τα παραπάνω είναι και ο παλιόμυλος που υπάρχει μέχρι σήμερα. (αναφέρεται και από το Γιάννη Ντρούκα και αρδεύονταν από το Τοπολιόρεμα). Για τον οποίο η τοπική παράδοση αναφέρει ως πρώτο μυλωνά σε αυτόν μετά την επανάσταση, τον Απ. Δημόπουλος (Βούλγαρο)
Δεν αποκλείεται, ο μύλος αυτός να ήταν προεπαναστατικός και να εξυπηρετούσε τις αλεστικές ανάγκες των κατοίκων, του παλαιοχωρίου Τοπόλου ή τα Καλύβια της Αγίας Τριάδας και τις Κούνιες.
Από την μελέτη των διαφόρων Γ.Α.Κ 93 φ 71 για το ιδιοκτησιακό προσδιορίζεται μάλλον κοντά στο Αρχάνι και στα σύνορα των τριών χωριών Πλατύστομο, Γιαννιτσούς και Αρχανιού.
Επίσης στην κατανομή των λιβαδιών, ο Ζουλούμης φέρεται να αγόρασε σχεδόν τα μισό Αρχάνι. Και με έγγραφό του, προς τον οικονομικό έφορο Φθιώτιδος ζητά να του παραχωρηθεί και το λιβάδι «Καναπίτζα» για να τοποθετήσει τα ποίμνιά του «Πηγή Εθνικά Κτήματα» φ.2845΅
Από το παραπάνω έγγραφο που επισυνάπτεται προκύπτει ότι σε προγενέστερο χρόνο, οι Γιαννιτσώτες που εγκαταστάθηκαν στο Πλατύστομο, ζήτησαν από την Βασιλική Γραμματεία επί των Οικονομικών να ιδρύσουν Γιαννιτσώτικο συνοικισμό στο Πλατύστομο.Το έγγραφο αναφέρει:
Αριθ. πρωτ. 35824/
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Εν Αθήναις16/10βρίου 1841
Η Επί των Οικονομικών Γραμματεία της Επικράτειας.
Επί τη αναφορά της Οικονομικής εφορείας Φθιώτιδος
Από 8 10βρίου 1841
Διευθύνεται επί των Εσωτερικών Γραμματεία και παρακαλούμε να λάβη υπόψιν την παρούσα και μας κοινοποιήσει την γνώμην της επί τη αιτήσει των αναφερομένων
Περί συνοικισμού των κατοίκων
Γιαννιτσούς στο χωριό Πλατύστομο
ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΕΣ, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
Όπως διαβάσαμε πιο πάνω η πρώτη ονομασία του του χωριού, από 20 Απριλίου 1835, το χωριό αναφέρεται ως «Γιαννιτσώτικα Καλύβια», προσαρτάται στο Δήμο Μακρακώμης και μαζί με άλλα χωριά αποτέλεσαν χωριστό Δήμο
Νεότερες Αρχειακές εγγραφές, για τη διοικητική εξέλιξη του χωριού:.
► 27 Ιουνίου 1841 ο οικισμός με το ΦΕΚ32Α/8-12- 1845 καταργείται και με το ίδιο παραπάνω ΦΕΚ ο οικισμός ως «Γιαννιτσού» προσαρτάται στο Δήμο Μακρακώμης
► Με το ΦΕΚ261Α/31-8-1912 ο Οικισμός Γιαννιτσού, αποσπάται από το Δήμο Μακρακώμης και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Γιαννιτσούς. Με το ίδιο ΦΕΚ, ο οικισμός Ασβέστιον (Ασβέστης) αποσπάται από το Δήμο Μακρακώμης και προσαρτάται στην κοινότητα Γιαννιτσούς.
► Το Ασβέστιον (Ασβέστης) , με το ΦΕΚ244Α/4-12-1997, αποσπάται από τη Γιαννιτσούς και προσαρτάται στο Δήμο Μακρακώμης’
Η οργάνωση του κράτους μετά την απελευθέρωση από τους τούρκους και η εμπέδωση των συνόρων περί την κορυφογραμμή της Όθρυς, ξεκίνησε από τον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδος Καποδίστρια, με μια πληθώρα ανεκπλήρωτων Νομοσχεδίων .
Μετά του δολοφονία του, οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις που έπαιξαν ρόλο στη χάραξη των συνόρων, και κυρίως η Αγγλία και η Γαλλία, με αμέτοχη τη Ρωσική πλευρά, μας επέβαλλαν την Βασιλεία του Όθωνα το 1833.
Το άρθρο 1 του παραπάνω Β.Δ, ορίζει ότι: «Όλον το Βασίλειον της Ελλάδος θέλει διαιρεθεί σε Δήμους, εκάστου δε Δήμου θέλει προσδιορισθεί η περιοχή. Εκτεταμένα δάση, έλη…… » Με τον ίδιο νόμο άρθρο 4 όριζε ότι «….παν χωρίον έχον τουλάχιστον 300 κατοίκους δύναται να σχηματίσει ιδίαν δημοτική αρχήν». Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο «χωριά που τα σπίτια τους ή τα καλύβια τους ή και οι μύλοι τους ήταν σε διάφορα σημεία κτισμένα, έπρεπε να ενωθούν μεταξύ τους σε δήμο». ( Ο νόμος αυτός υπήρξε ο καταλύτης που επέδρασε καθοριστικά στη συνένωση των οικισμών της Γιαννιτσούς στα επόμενα 15 χρόνια).
«Μετά την επανάσταση του 1821 και την απώθηση του εχθρού πέραν των συνόρων της Φθιώτιδας, πολλοί από τα Καλύβια και την παλαιά Γιαννιτσού (νεοεισερχόμενοι με τη συνθήκη), ύστερα από πολλές συζητήσεις και σκέψεις, έκριναν ως καλύτερη τοποθεσία για εγκατάσταση το χώρο του σημερινού χωριού μας που είναι το σταυροδρόμι προς Ασβέστη, Παλαιά Γιαννιτσού, Ρεντίνα, Τσούκα και είχε πρόσβαση προς την τότε Βαρυμπόπη- σημερινή Μακρακώμη και πολλά άλλα πλεονεκτήματα για την εξυπηρέτηση τους. Στην αρχή κτίζανε μονώροφα πέτρινα σπίτια και σήμερα τα διατηρούμενα διώροφα. Με την αύξηση των κατοίκων έγιναν δρόμοι, ανοίχτηκαν πηγάδια για ύδρευση, Εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και πολλά άλλα έργα. Ο Νερόμυλος στη Ρούζια-στο Ρέμα που διασχίζει τα σύνορα Γιαννιτσούς-Ασβέστη, έγινε με λεπτά της Εκκλησίας, που τον ενοικίαζε στους μυλωνάδες, γιατί ο υπάρχον δεν λειτουργούσε από έλλειψη νερού.
Το 1920 περίπου ο πληθυσμός ξεπέρασε τις 2000 κατοίκους. Το 1925 περίπου, οι κάτοικοι με προσωπική εργασία μετέτρεψαν τον πεζόδρομο προς Πλατύστομο σε δημόσιο δρόμο».
Σήμερα έχει περίπου 500 κατοίκους. Είναι σε υψόμετρο 430 μ.
Η έκταση της Γιαννιτσούς περιλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος από τα πρανή της Όθρυς που ατενίζουν τον Φθιωτικό κάμπο του Σπερχειού.
Είναι κτισμένο σε περίοπτη θέση με νότιο προσανατολισμό προς τον κάμπο. Είναι πάνω σε μια από τις πολλές κορυφογραμμές, που έχει την αφετηρία της την Π. Γιαννιτσού, η οποία δημιουργείται μέσα από τις βαθιές αλλά και δύσβατες χαράδρες της Όθρυς που σχηματίζεται μεταξύ των ρεμάτων της Μακάρεβο, Τοπολιόρεμα και Ποταμιά.
Βρίσκεται κτισμένο στο χαμήλωμα αυτής της κορυφογραμμής σε περίοπτη θέση 430 μ. υψόμετρο από τη θάλασσα, σχεδόν στο απολήγουν κούτελό της.
Είναι προσήλιο και λούζεται κυριολεκτικά στο ήλιο από την ανατολή έως την δύση. Το κλίμα του είναι εύκρατο, ξηρό και υγιεινό, ιδεώδες για θερινή κατοικία.
Προς διαπίστωση αυτών, δεν έχετε παρά να ανηφορίσετε προς τη Γιαννιτσού και μέχρι το εκκλησάκι του προφήτου Ηλία, ή το ύψωμα της Τούρλας ακόμα καλλίτερα, «για να απολαύσετε θέα «μεγαλόπρεπη και μαγευτική του κάμπου, με τον παραρρέοντα Σπερχειό και τα παρακείμενα δάση της Οίτης, τον αναπεπταμένο και ευρύ ορίζοντα, στεφανωμένος από τις οροσειρές της Οίτης, του Τυμφρηστού, της Όθρυς και τη γαλάζια θάλασσα του Μαλιακού κόλπου».Ι.Βορτσέλας
Αλλά και σε όποια θέση του χωριού και αν μείνετε, η θέα προς τον κάμπο θα είναι μαγευτική και εξαίσια.
Η Γιαννιτσού ως Τοπική Κοινότητα με την οναμασία “Γιαννιτσού”, με τον “Καλλικρατικό” Νόμο, ανήκει στον δήμο ΜΑΚΡΑΚΩΜΗΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, και σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας του παραπάνω Νόμου, με έδρα το Δήμο Σπερχειάδας, που ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Στερεάς Ελλάδας. Η Γιαννιτσού έχει υψόμετρο 422 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 38,9921534337 και γεωγραφικό μήκος 22,1100228883.
Τα όρια του χωριού Ανατολάς με τον Ασβέστη κοντά στη Ρούζια κάτω από την Καράπα ή Καρβουνιάρης Συκά-Πλατανορεμα, Αρχάνι, Αρχανόρεμα.
Νότια με το Πλατύστομο-Λουτρά και Τσούκα στα Αρβάλωνα .
Δυτικά με το Ροβολιάρι,στα κάτω λιβάδια (οροπέδιο Καραούλι- Πυργάκι).
Βορειοδυτικά με τη Παλαιά Γιαννιτσού στην κορυφογραμμή που είναι οι παλιές Στρατώνες (καζάρμες).
Προς βορρά με Ασβεστιώτικο (καραούλι), Κοκκάλια Παλιασβέστη, και Πλατανόρεμα που αρχίζει από τις Κρανιές.
Το Πλατανόρεμα είναι το φυσικό ορόσημο Γιαννιτσούς –Ασβέστη, εκτός από το κομμάτι της Ρούζιας που βρίσκεται εκείθεν του Πλατανορρέματος, διότι όπως θα δούμε η περιοχή του Συκά ανήκει μεν στον Ασβέστη αλλά είναι περιοχή βακούφικη μοναστηριακή και ανήκει στο μοναστήρι της Μονής Αγάθωνος. (εκτός της Ρούζιας)
Κοινοτικές αρχές
Η Γιαννιτσού όπως είδαμε παραπάνω Διοικητικά υπάγονταν στο Δήμο Μακρακώμης και με βάσει τον αριθμό των κατοίκων που είχαν δικαίωμα ψήφου, όπως θα δούμε και στο κεφάλαιο «Εκλογικά». Τα Εκλογικά είναι της συλλογής Λαδά και έχουμε εκλογικούς καταλόγους των πρώτων επίσημων εκλογών που έγιναν το 1843 και με βάση αυτό τον πληθυσμό το χωριό έβγαζε 3 παρέδρους. Πολλοί ισχυρίζονται ότι επί Καποδίστρια έγιναν οι πρώτες επίσημες εκλογές, αλλά κανείς από του ερευνητές μέχρι σήμερα δεν βρήκε τέτοια εκλογικά στοιχεία, ενώ ο νόμος που έγιναν οι παραπάνω εκλογές είναι νόμος καποδιστριακός.
Από την εφημερίδα «Φάρος» της Όθρυος. φ 103/28/3/1858 Αναφέρει το Γεώργιο Σακελλαρίου ως ειδικό πάρεδρο του χωριού ο οποίος μαζί με τον Κωνσταντίνο Βαρβατάκη, Κώστα Σιόκη επίσης από Γιαννιτσού και το Δήμαρχο Μακρακώμης Καλαμάρα τους απενεμήθη δημόσιος Βασιλικός έπαινος «ως μετά ζήλου και προθυμίας προπαρασκευάσαντας και κατορθώσαντας την σύλληψιν των ληστών Β. Κουλούρη και Δημήτριον Κατσίμπα»
Ενώ στους επόμενους εκλογικούς καταλόγους, ήτοι: Του 1865 συναντάμε ως παρέδρους τον Ιωάννη Βαρβατάκη και στον κατάλογο του 1891 ξανά τον Γεώργιο Σακελλαρίου
Σχολείο στη Γιαννιτσού
«Πίνακας των κατά Νομούς εν ενεργεία Δημοτικών έργων εις όλη την τότε επικράτεια»
Σύμφωνα με τον πινάκα, που εκτενώς αναφέρεται στο κεφάλαιο εκπαίδευση, το σχολείο ξεκίνησε να χτίζεται το 1857 προϋπολογισμού δαπάνης 5000 δραχμών και σε κάποια φάση που βρίσκονταν στα τελειώματα των εσωτερικών χώρων, σταμάτησαν οι εργασίες από έλλειψη τεκτόνων.
Δεν βρέθηκε το διαβιβαστικό του παραπάνω αναφερομένου πίνακα και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την ημερομηνία κατά την οποία σταμάτησαν οι εσωτερικές εργασίες του.
Άλλωστε η περίοδος της μεγάλης ανοικοδόμησης του χωριού με τα πέτρινα σπίτια ξεκινάει από το1844 από ευρυτάνες κτίστες πέτρας, όπως είναι τα σπίτια γύρω από το παλιό σχολείο. Το1844 έχει χαραγμένο σε αγκωνάρι του λιθόκτιστου σπιτιού, το οποίο ανήκει στον Δ. Κυρίτση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Γιαννιτσού από την ίδρυσή της και για αρκετά χρόνια, ήταν το πολυπληθέστερο χωριό του Δήμου Μακρακώμης και διατηρούσε πάντα αστυνομικό τμήμα χωροφυλακής, που στεγάζονταν στο σπίτι του Π. Γιωτόπουλου.
Αντίθετα το 1810 όπως αναφέρεται και πιο πάνω, το χωριό ως Ν Γιαννιτσού δεν αναφέρεται στο βιβλίο του Πουκεβίλ* κατά την περιοδεία του στην Ελλάδα γιατί δεν υπήρχε. Ενώ κατά την παραπάνω χρονολογία αναφέρονται πολλά από τα γύρω χωριά με πληθυσμό όπως: Γιανσου (Παλαιά Γιαννιτσού) με 300 σπίτια, Ασβέστης,Τσούκα, Ροβολιάρι και η Λαβανίτσα ως οικισμός είχε τότε 10 σπίτια και ως οικισμός διατηρήθηκε μέχρι και το 1830-1834, ίσως και μεταγενέστερα.
*Ο Πουκεβίλ ήταν Γάλλος πρόξενος στο Αλή πασά, περιόδευσε την Ελλάδα κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Άφησε μεγάλο ιστορικό έργο, από τα σπάνια για την εποχή. με πληθώρα πληροφοριών.
Αναλυτική πληθυσμιακή εξέλιξη της Ν. Γιαννιτσούς μέσω των επαναλαμβανομένων απογραφών.
Ημερομηνία Κάτοικοι
Μάρτιος 1835 κάτοικοι 503
12/3/1861 κάτοικοι 578
15/4/1870 κάτοικοι 983
16/41889 κάτοικοι 919
6/10/1896 κάτοικοι 883
27/10/1907 κάτοικοι 945
19/12/1920 κάτοικοι 1098
16/5/1928 κάτοικοι 1063
16/10/1940 κάτοικοι 935
7/4/1951 κάτοικοι 763
12/3/1961 κάτοικοι 776
14/3/1971 κάτοικοι 629
1981κάτοικοι 523
Ν. Γιαννιτσού. Το 1920 κάτοικοι 1098. Το 1928 κάτοικοι 1063. Το 1940 κάτοικοι 835, Το 1951 κάτοικοι 763, Το 1961 κάτοικοι 776. Το 1971 κάτοικοι 629 και το 1981 κάτοικοι 523.
**Πηγή Δρακακάκη-Κούνδουρου .Πίνακες εξελίξεως της αρχικής συστάσεως Δήμων και κοινοτήτων (1834-1836) και μέχρι 1860.
Με το νόμο 1622/1986/ προεδρικό διάταγμα 51/1987, η Ελλάδα διαιρείται σε 13 περιφέρειες, ενώ ο Ν.
Με τη νέα Διοικητική Μεταρρύθμιση του 2010, Νόμος 3852/7/6/2010 με την ονομασία «Καλλικράτης» η Γιαννιτσού παραμένει ως Κοινοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Μακρακώμης, οποίος διευρύνεται με έδρα την Μακρακώμη
[1] Δημόσια υγειονομική υπηρεσία, που σκοπό έχει την προστασία του πληθυσμού από λοιμώδη μεταδοτικά νοσήματα, βρίσκεται στα Λιμάνια, σύνορα και αεροδρόμια. Η παραπάνω παρατήρηση έγινε ύστερα από διαμαρτυρία- καταγγελία που έκαναν τα γύρω χωριά για τους Γιαννιτσώτες.
1 Γίνεται σύγχυση με τα Θέρμα των Λουτρών Πλατύστομου– Γιαννιτσού, με αυτά των Λουτρών Υπάτης. Άλλωστε, όπως θα διαπιστώσουμε και από άλλες αναφορές, τα Θέρμα, για τα οποία γίνεται λόγος στην πρόθεση της Ρεντίνας, αναφέρονται πάντα με οικισμούς αριστερά του Σπερχειού και όχι με χωριά, των δεξιά του Σπερχειού. Τα Θέρμα Γιαννιτσούς μνημονεύονται μαζί με τους: Λαβανίτσα, Τοπόλου, Λιτόσιλο, δηλαδή οικισμοί γειτνιάζοντες
[3] Σύμφωνα με τα αναφερόμενα, από το αχρονολόγητο έγγραφο του Φακέλου 72 των Γ.Α.Κ, ότι το (Παλιοχώρι) Τοπόλου είναι πέραν του ρέματος του «Παπά» και αν το ρέμα του Παπά είναι η Ποταμιά. Τότε το Τοπόλ ή Τοπόλου Θα πρέπει να είναι, τα Καλύβια ή Καστράκι στην Αγία Τριάδα. Διότι και η περιοχή του Τοπόλ και η περιοχή της Αγίας Τριάδας, βρίσκονται σχεδόν στο μέσον του δρόμου μεταξύ Πλατύστομου -Π. Γιαννιτσούς. Η ακριβής ταυτοποίηση αυτού του οικισμού θα πιστοποιηθεί, αν μάθουμε πιο ήταν το ρέμα του Πάπα, η Ποταμιά ή το Σαπόρεμα;. Αφού σύμφωνα με την τοπική παράδοση, απέναντι από τον Προφήτη Ηλία υπάρχει τοπωνύμιο Τοπόλ και Τοπολιόρεμα, από το οποίο έπαιρνε νερό ο Μύλος, σήμερα Παλιόμυλος. Αλλά και στην στην κορυφή των χωραφιών του Γεωργ. Λυτοσελίτη του Σταύρου, υπήρχαν απομεινάρια κατεστραμμένου μικρού οικισμού. Ο αείμνηστος Ι.Ντρούκας του Χρήστου αναφέρει ότι οι κάτοικοι των Καλυβιών τη Αγίας Τριάδας έφτιαξαν αυτόν το Μύλο για τις αλεστικές ανάγκες τους..