Μικτή ελληνο-οθωμανική Επιτροπή οθωμανικών κτημάτων
Επετειακό-γενέθλιο 1821-2021
Η νεοσύστατη Ελλάδα μετά την επικράτηση της επανάστασης δεν κατάφερε να χαράξει ένα νέο πλαίσιο αγροτικής πολιτικής και να μοιράσει τη γη στους αγρότες. Δεν μπόρεσε να ξεφύγει από το ισχύον ιδιοκτησιακό Οθωμανικό δίκαιο, με αποτέλεσμα το ίδιο το κράτος με την εθνικοποίηση της γης, μετά την επικράτηση της επανάστασης, έγινε ιδιοκτήτης χωρίς σαφή γνώση και πρόγραμμα, και αντί να μοιράσει τα κτήματα στους λιμοκτονούντας εργάτες γης για να θρέψουν τα παιδιά τους, προτίμησε το ίδιο το κράτος να διαχειριστεί το ίδιο τις αγοραπωλησίες, χωρίς αποτέλεσμα. Από την άλλη, πριν από την αποχώρησή τους, οι Τούρκοι ιδιοκτήτες δεν πούλησαν μόνο τα δικά τους, αλλά και πολλά από δημόσια κτήματα που ανήκαν στην υψηλή Πύλη. Αυτό αποτέλεσε λόγο για τον οποίο πολλά από τα πουλημένα να είναι διαφιλονικούμενα, προκαλώντας έτσι μεγάλα εμπόδια και κωλυσιεργίες. Σαν συνέπεια τούτων και ένεκα των πολλών προστριβών που ανέκυπταν στις διαπραγματεύσεις, δημιουργήθηκε η ανάγκη να ιδρυθεί «μικτή ελληνοοθωμανική επιτροπή(δικαστική) Οθωμανικών κτημάτων για την επίλυση των δια φορών για την οποία θα μιλήσουμε αμέσως μετά από την παράθεση των διαπραγματεύσεων για τον ορισμό των συνόρων της Ν, Ελλάδας
Μεγάλες δυνάμεις και προτεινόμενα σύνορα
Ιστορική αναδρομή αναγνώρισης των συνόρων της μετεπαναστατικής Ελλάδας 1821-2021 ίντριγκες, συμμαχίες, λυκοφιλίες, συμφέροντα και ανταγωνισμοί των μεγάλων τότε δυνάμεων..
Η ελληνική επανάσταση που ξεκίνησε από το 1821, με την πάροδο του χρόνου, όταν πια έφτασε στο αποκορύφωμα των μεγάλων επιτυχιών της, προκαλεί τον θαυμασμό της Ευρώπης με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα ευνοϊκό κλίμα και να φουντώνει ένα ισχυρό φιλελληνικό κίνημα στους λαούς της, παρά την αντίδραση της Ιεράς Συμμαχίας με πρωτεργάτη τον Μέτερνιχ που παρουσίαζε τους Έλληνες επαναστάτες άγριους, αιμοβόρους, ληστές και συμμορίτες και είχε παρασύρει ένα μεγάλο κομμάτι της τότε συντηρητικής Ευρώπης
Σταχυολογήματα από την Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας
Ορισμός των συνόρων-Συνθήκες και πρωτόκολλα των…
Η αλλαγή Εξωτερικής πολιτικής της ρωσικής Αυλής με τον νέο Τσάρο της Ρωσίας Νικόλαο, ο οποίος αντικατέστησε την αδελφό του Αλέξανδρο, προβλημάτισε την Αγγλική κυβέρνηση και όταν μάλιστα πληροφορήθηκε ότι έστειλε τελεσίγραφο στην Πύλη στις 17 Μαρτίου 1826, και απειλούσε τη Τουρκία με πόλεμο και τον διαμελισμό της, αναγκάσθηκε να στείλει τον Δούκα Ουέλιγκτον στην Πετρούπολη.
Είναι γεγονός ότι ο Ουέλιγκτον δυσκολεύτηκε πολύ, γιατί απ’ όσα άκουσε και έμαθε πείσθηκε ότι η Ρωσία θα κήρυτε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας και ότι στην ουσία είχε βλέψεις να κατακτήσει τις βόρειες επαρχίες στα Βαλκάνια. Γι’ αυτό ο Ουέλιγκτον χωρίς να ρωτήσει ή να ζητήσει την εντολή του Κάνιγκ αναγκάσθηκε να υπογράψει ειδικό πρωτόκολλο με τους Ρώσους για τη λύση του ελληνοτουρκικού ζητήματος στις 4 Απριλίου 1826[1].
Το πρωτόκολλο αυτό όριζε:
- Την τουρκική επικυριαρχία
- Τον προσδιορισμό μια για πάντα, από τους εμπολέμους ,του φόρο που θα πλήρωναν οι Έλληνες.
- Την εκτίμηση των τουρκικών ακινήτων της Πελοποννήσου[2] και των νησιών και την αποζημίωση που θα πλήρωναν για αυτά οι Έλληνες.
- Την ελευθερία της θρησκείας και του εμπορίου και
- Την αυτόνομη ελληνική διοίκηση.
Η Γαλλία, βλέποντας πως η πρωτοβουλία της Αγγλίας στο ελληνικό ζήτημα δημιουργούσε τον κίνδυνο ώστε η Ελλάδα κινδύνευε να καταστεί προτεκτοράτο της Αγγλίας, αναγκάζεται να υποστηρίξει φανερά το ελληνικό ζήτημα και ζητά με επίσημες δηλώσεις της το πρωτόκολλο του Απριλίου να γίνει συνθήκη. Ο Σουλτάνος όμως, ενθαρρυνθείς από τις πληροφορίες των πρακτόρων του ότι η επανάσταση στην Ελλάδα ψυχορραγεί (1826) και ότι οι Δεσποτάδες και οι πρόκριτοι προπαγανδίζουν την ηττοπάθεια και ότι πολλοί οπλαρχηγοί έδωσαν όρκο υποταγής σε αυτόν, δεν δέχθηκε το παραπάνω πρωτόκολλο. Στο μεταξύ ο Κάνιγκ έχοντας και την υποστήριξη της Γαλλίας εργάσθηκε να φτιάξει μια νέα Συνθήκη και να τροποποιήσει το παραπάνω πρωτόκολλο της Πετρούπολης, το οποίο τελικά υπογράφηκε από τις τρείς δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία στις 6 Ιουλίου 1827 στο Λονδίνο. Το πρωτόκολλο μας είναι γνωστό ως Συνθήκη του Λονδίνου ή Ιουλιανή Σύμβαση.
Η Αυστριακή κυβέρνηση (Μέτερνιχ) βλέποντας ότι μένει έξω από το παιχνίδι των παρεμβάσεων παρουσιάστηκε ως φιλελληνική και προτείνει την ολοκληρωτική ανεξαρτησία της Ελλάδας κκατηγορούσε τις τρεις δυνάμεις λέγοντας: «Πως είναι δυνατόν η Ελλάς του πρωτοκόλλου του Λονδίνου να εννοείται μόνο ο Μοριάς; Και πως ένα τόσο μικρό κράτος είναι αδύνατον να επιβιώσει;» Από την άλλη έλεγε, «εάν εννοούμε όλες τις επαρχίες που κατοικούνται από έλληνες , τότε προκύπτει θέμα μεγάλης Ελλάδας που σημαίνει το διαμελισμό της Τουρκίας». Ενώ μυστικά συμβούλευε το Σουλτάνο να μην δεχθεί την Ιουλιανή Σύμβαση.
Με την παραπάνω σύμβαση η Ελλάδα αναγνωρίστηκε από τις τρεις δυνάμεις ως αυτόνομη χώρα κάτω από την επικυριαρχία του Σουλτάνου.
Το πρωτόκολλο του Λονδίνου είχε 7 άρθρα και 3 κρυφά. Ήτοι:
«1. Τα υψηλά συμφωνούντα μέρη θέλουν να προσφέρωσι την μεσιτείαν των εις την Οθωμανικήν Πόρταν με σκοπόν να εκτελέσωσι μιαν διαλλαγήν μεταξύ ταύτης της δυνάμεως και των Ελλήνων. Εις τα δύο μαχόμενα μέρη ευθύς ήθελε προταθή το ζήτημα να κάμουν ανακωχήν χωρίς αναβολής δια να λάβη αρχήν η διαπραγμάτευσις.
- Αι αρχαί και βάσεις του συμβιβασμού όστις θέλει προβληθή εις την Πόρταν ήθελαν εινε αι εξής.
Οι Έλληνες να γνωρίζουν τον Σουλτάνον ως ανώτερον αυθέντην των και να πληρώνουν εις αυτόν εν δόσιμον χρονικόν, του οποίου η ποσότης με συμφωνίαν ήθελε διορισθή μιαν φοράν δια πάντα. Αυτοί να διοικώνται από δικαστήρια εκλεγόμενα και ψηφιζόμενα απ’ αυτούς τους ιδίους, αλλ’ εις το ψήφισμα αυτών η Πόρτα ήθελεν έχει μιαν φωνήν (ψήφον) αποφασιστικήν . ( Οποίαν ώστε και να εμποδίζη ή μόνον να επικυρώνη το δεύτερον θέλουσι). Δια να εκτελέσωσιν ένα εντελή αποχωρισμόν μεταξύ των ατομικών προσώπων και των δύο γενών, οι Έλληνες να λάβωσιν εις την εξουσίαν των τα τουρκικά κτήματα όσα κείνται εις την ξηράν ή εις τας Ελληνικάς νήσους με την συνθήκην να αναπληρώσωσι την ζημίαν εις τους προτεριανούς κτήτορας, ή πληρώνοντας χρονικώς μιαν ποσότητα ομού με το εισφερόμενον εις την Πόρταν δόσιμον ή με οποιανδήτινα άλλην συμφωνίαν τοιαύτην.
- Τα μερικώτερα τούτων των διατάξεων προς τούτοις και τα σύνορα της μελλούσης επικρατείας των Ελλήνων θέλουν διορισθή με ιδιαιτέρας διαπραγνατεύσεις.
- Αι υψηλαί συμφωνούσαι δυνάμεις υποχρεούνται να εξακολουθήσουν το σωτηριώδες έργον της ειρηνοποιήσεως εις την Ελλάδα κατά τας ανωτέρω αρχάς χωρίς την παραμικράν αναβολήν.
- Αι συμφωνούσαι Δυνάμεις ταύτα διατάττοντες, δεν θέλουν ζητήσει, ούτ΄ αύξησιν επικρατείας ούτε σύστασιν ιδιαιτέρας εισροής, ούτ’ άλλα εμπορικά συμφέροντα δια τους υπηκόους των εκτός εκείνων όσα ήθελον απολαύσει άλλα γένη επίσης.
- Δια τους διορισμούς (συμφωνίας) της διαλλαγής και ειρήνης, οι οποίοι ήθελαν αποφασισθή ωρισμένως μεταξύ των μαχομένων μερών, από τας υπογεγραμμένας Δυνάμεις εκείναι ήθελαν εγγυηθή όσαι ήθελον νομίσει ή ως ωφέλιμον ή ως δυνατόν να αποδεχθούν εν τοιούτον χρέος.
- Η ενεστώσα συνθήκη ήθελεν επικυρωθή εις διάστημα δύο μηνών ή αν είνε δυνατόν ακόμη ογλιγωρότερον και αμοιβαίως ήθελεν αλλαχθή».
Τα κρυφά άρθρα
«Εάν η Οθωμανική Πόρτα εις διάστημα ενός μηνός δεν ήθελεν δεχθή την προβαλλόμενην μεσιτείαν, αι υψηλαί Δυνάμεις συμφωνούν να διατάξωσι τα εξής.
- Αι συμφωνούσαι Δυνάμεις χωρίς αναβολήν θέλουν κάνουν τρόπον να έλθωσι πλησιέστερον εις τους Έλληνες. Τούτο το πλησίασμα γινόμενον δια σχέσεων εμπορικών τας οποίας ήθελον κάμει με τους Έλληνας δι’ αποστολής προς αυτούς «πρακτόρων» επεχόντων προξένων τόπον και υποδοχής τοιούτων εκ μέρους αυτών, θέλει διαρκέσει έως τότε, εν όσω ήθελαν υπάρξει μεταξύ αυτών τοιαύτα δικαστήρια, τα οποία ήθελαν ημπορεί τοιαύτας σχέσεις να διαφυλάξωσι.
- Εάν η Πόρτα εις διάστημα ενός μηνός δεν θέλει δεχθή την προβαλλομένην ανακοχήν ή οι Έλληνες εκ μέρους των ήθελαν την αρνηθή αι συμφωνούσαι Δυνάμεις θέλουν ειδοποιήση ότι έχουν σκοπόν να μεταχειρισθούν κάθε μέσον το οποίον ήθελε είνε αρμόδιον εις τας περιστάσεις δια να κατωρθώσουν αμέσως μιαν ανακωχήν εμποδίζοντες μεν όσον το δυνατόν πάσαν μάχην μεταξύ των πολεμούντων μερών αλλά χωρίς να λάβωσιν αυτοί εν τω μεταξύ μετοχήν των εχθρικών κινημάτων, όσα ήθελον συμβή εις τα μαχόμενα μέρη. Μετά ταύτα τα υψηλά συμφωνούντα μέρη αμέσως μεά την υπογρφή ταύτης της μυστικής προσθήκης του άρθρου θέλουν πέμψει εις τους Στολάρχας των, τους διοικούντας τον στόλον αυτών εις την ανατολικήν θάλασσαν, τας αναγκαίας πραγγελίας.
- Εάν τέλος πάντων ούτοι οι τρόποι δεν ήθελαν είνε ικανοί να καταπείσωσι την Οθωμανικήν Πόρταν, διά να δεχθή τας προτάσεις των υψηλών συμφωνούντων μερών, ή οι Έλληνες από το άλλο μέρος ήθελαν απορρίψει όσα χάριν αυτών εις την ενεστώσαν Συνθήκην ωμολογήθησαν αι συμφωνούσαι Δυνάμεις δεν θέλουν παύσει να εξακολουθήσουν το έργον της ειρηνοποιϊας κατά τας αρχάς και βάσεις τας οποίας αποφάσισαν μεταξύ των, έπειτα θέλουν δώσει το πληρεξούσιον εις τους εν Λονδίνω πρέσβεις των, να διασαφήσουν και να διορίσουν όσα μετά ταύτα ήθελαν είνε αναγκαία να επιχειριθούν».
Από τη μυστική παραπάνω συμφωνία των τριών δυνάμεων, προκύπτει ότι η Ελλάδα απέκτησε ισχυρούς φίλους.
Τις παραπάνω προτάσεις για ανακωχή δέχθηκε η Ελληνική Κυβέρνηση παρόλο που δεν ικανοποιούσαν απόλυτα τις ελληνικές θέσεις, ήταν όμως η απαρχή δημιουργίας ελληνικού κράτους, ενώ ο Σουλτάνος την αρνήθηκε και η τελευταία λέξη του διαπραγματευτή της Τουρκίας Ρεϊς Εφέντη[3] προς τους ξένους πρέσβεις ήταν «Γεννηθήτω το θέλημα του Αλλάχ, η Υψηλή Πύλη είναι σε όλα έτοιμη»
Πηγή:Γ.Κορδάτος Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδος σελ.575,581, 582 Παπαρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
Στο μεταξύ το ελληνικό ζήτημα πέρασε από πολλές φάσεις μεταξύ των εμπλεκομένων δυνάμεων. Ο Μέτερνιχ εκμεταλλευόμενος τις αγγλικές ανησυχίες, ότι ο τουρκορωσικός πόλεμος έπαιρνε μεγάλες διαστάσεις με τον αποκλεισμό του Αιγαίου από το ρωσικό στόλο, ο οποίος είχε απέκλεισε τον Ελλήσποντο. (620) Πρότεινε να γίνει «τετραπλή αντιρωσική συμμαχία» από την Αγγλία, Αυστρία, Γαλλία και Πρωσία. Η Αγγλία την υιοθετεί, αλλά αντιδρά η Γαλλία και η Πρωσία. Ο Μετερνίχ αποτυγχάνει στα ραδιουργικά του σχέδια πάνω στο ελληνικό ζήτημα.
Οι τρείς μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) συνεχίζουν τις διαπραγματεύσεις και τις συνεδριάσεις πάνω στον καθορισμό των συνόρων του νέου ημιανεξάρτητου ελληνικού κράτους συμπληρώνοντας τη συνθήκη του Λονδίνου στα μέσα του 1828.
Η συνάντηση των εκπροσώπων των τριών δυνάμεων έλαβε χώρα στον Πόρο και καταλήξανε σε τέσσαρα σχέδια της παραπάνω συνθήκης ήτοι:
«1 Σύνορα: Όλη η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες και η Εύβοια.
- Πελοπόννησος, Κυκλάδες, Εύβοια και Αττική.
- Πελοπόννησος, Εύβοια, Κυκλάδες και μέρος της Στερεάς.
- Πελοπόννησος, Νησιά και όλη η Στερεά ως το Βόλο».
Εν τω μεταξύ, ο Καποδίστριας που είχε ήδη αναλάβει τας ινία της χώρας αποδέχεται το 4ο νομοσχέδιο και παλεύει γι αυτό με κάποιες τροποποιήσεις. Με το 4ο σχέδιο συμφωνούσαν και οι ηγέτες της τότε αστικής τάξης στην Ελλάδα. Όμως οι δυνάμεις των μεγάλων καταλήξανε στο Πρωτόκολλο της 10/22 Μαρτίου 1829 το οποίο περιόριζε τα σύνορα της Ελλάδας στην Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες χωρίς την Κρήτη διότι η κάθε δύναμη[4] την ήθελε για δικούς της σκοπούς. (Σελ.621 προς 622)
Η Αγγλία με τον αντιπρέσβη της κοινοποιεί στον Καποδίστρια να σταματήσουν οι Έλληνες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις , αφού ο Σουλτάνος δέχθηκε την ανακωχή. Ο Καποδίστριας στην προκειμένη περίπτωση αντέδρασε, δηλώνοντας πως δεν είχε υπόψιν του ότι ο Σουλτάνος δέχθηκε την ανακωχή και ότι δεν μπορεί να αναγκάσει τους Έλληνες που κατοικούσαν πέραν του Ισθμού να μετοικήσουν στην Πελοπόννησο. Τόνισε επίσης ότι οι Έλληνες πήραν τα όπλα να απελευθερώσουν την Ελλάδα και ότι χύθηκε πολύ αίμα για την ελευθερία τους και δεν είναι δυνατόν να δεχθούν τους όρους του τελευταίου Πρωτοκόλλου (10/22 Μαρτίου 1829).
Στο μεταξύ, Καθοριστικό ρόλο στο ελληνικό ζήτημα έπαιξε η υπογραφή της Συνθήκης ειρήνης της Αδριανουπόλεως, μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας το 1829 ύστερα από την ήττα της τελευταίας. Η Συνθήκη αυτή είναι γεγονός ότι χάλασε τα σχέδια των ευρωπαίων, διότι στο δέκατο άρθρο της αναγνώριζε την ανεξαρτησία της Ελλάδας και η Τουρκία παραδέχθηκε τις βάσεις της Συνθήκης του Λονδίνου και του Πρωτοκόλλου της 10/22Μαρτίου 1829. (σελ 623)
Παρ’ όλα αυτά το Λονδίνο, η Αγγλική διπλωματία. δεν σταμάτησε να ανακινεί το Ελληνικό ζήτημα φοβούμενη τη ρωσική επιρροή έτσι, στις 22 Ιανουαρίου /3 Φεβρουαρίου του 1830 με νέα διάσκεψη, αναγνώριζε νέα σύνορα της Ελλάδας με την ονομασία,
π ρ ω τ ό κ ο λ λ ο Α ν ε ξ α ρ τ η σ ί α ς της Ελλάδας
Παρατίθενται κάποια άρθρα:
«Π ρ ω τ ό κ ο λ λ ο Α ν ε ξ α ρ τ η σ ί α ς της Ελλάδας 22 Ιανουαρίου/ 3 Φεβρουαρίου 1830
- Η Ελλάς θέλει σχηματίσει έν Κράτος ανεξάρτητον και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά, προσπεφυκότα εις εντελή ανεξαρτησίαν…..
- Η ελληνική κυβέρνησις θέλει είναι μοναρχική και κληρονομική, κατά τάξιν πρωτοτοκίας θέλει εμπιστευθεί εις ένα Ηγεμόνα, όστις δεν θέλει είναι δυνατόν να εκλεχθή μεταξύ των οικογενειών των βασιλευουσών εις τας Επικρατείας, τας υπογραψάσας την συνθήκην της 6 Ιουλίου 1827 και θέλει φέρει τον τίτλον Ηγεμών Κυρίαρχης της Ελλάδος. Η εκλογή αυτού του ηγεμόνος θέλει είναι το αντκείμενον διακοινώσεων και συμφωνιών μετεγενεστέρων.
- Άμα τα άρθρα του παρόντος πρωτοκόλλου ήθελον γνωστοποιηθή εις τα ενδιαφερόμενα μέρη, η μεταξύ του Οθωμανικού Κράτους και της Ελλάδος ειρήνη θέλει εκλαμβάνεσθαι αποκατεστημένη εξ αυτού τούτου του γεγονότος και εκάτερα τα Κράτη θέλου προσφέρεσθαι προς τους υπηκόους εκατέρων αμοιβαίως, ως προς τα δίκαια του εμπορίου και της ναυτιλίας, καθώς προς του υπηκόους των άλλων Επικρατειών, των εν ειρήνη μετά του Οθωμανικού Κράτους και της Ελλάδος…
- Αι τρεις Αυλαί επιφυλάτωσιν εις εαυτάς, το να κάμωσιν να εισαχθώσιν αι παρούσαι συμφωνίαι εις συνθήκην τινά επίσημον, υπογραφησομένην εν Λονδίνω, θεωρηθησομένην ως εκτελεστικήν της κατά την 6ην Ιουλίου 1827 και διακοινωθησομένην και προς όλας της Ευρώπης Αυλάς δια να την παραδεχθώσιν, εάν το κρίνουν προσήκον».
Συμπέρασμα:
Αι τρεις Αυλαί, φθάσασαι ούτως εις το τέρμα μακράς τινός και χαλεπής διαπραγματεύσεως, συγχαίρουν αυταί εαυτάς μετ’ ειλικρινείας.
Με το πρωτόκολλο αυτό οι έλληνες δεν έμειναν ευχαριστημένοι παρ’ όλο που τα σύνορα έφθαναν στο Σπερχειό Αχελώο ποταμό και την Οίτη, αλλά και διότι οι τρεις δυνάμεις καθόριζαν το πολίτευμα της χώρας ως μοναρχικό. Η τουρκική κυβέρνηση σαν έμαθε τη νέα συνθήκη ταράχτηκε, αναγκάστηκε όμως να δεχθεί τα τετελεσμένα χωρίς να αντιδράσει, διότι μόλις είχε βγει από μια βαριά ήττα από το ρωσοτουρκικό πόλεμο. Στην προκειμένη περίπτωση ο Καποδίστριας με τα φιλορωσικά του αισθήματα, έπαιξε σωστά το ρόλο του, έχοντας υπόψιν την απροσδόκητη ωφέλεια που προέκυψε για την ανεξαρτησία της Ελλάδας από τον ρωσοτουρκικό πόλεμο, εκ παραλλήλου δε ο Τσάρος έστειλε στον Καποδίστρια δύο εκατομμύρια φράγκα με τόκο δήθεν 3%, ενώ η αυτοκράτειρα του δώρισε 200 χιλιάδες ρούβλια. Αυτή η κίνηση της Ρωσίας δυσαρέστησε την Αγγλία, αρνούμενη να δώσει δάνειο στην Ελλάδα. Αντίθετα η Γαλλία ακολούθησε την τακτική της Ρωσίας στέλνοντας μισό εκατομμύριο φράγκα /μήνα στην Ελλάδα
Με τον τρόπο αυτό η Γαλλία άνοιξε το δρόμο για να στείλει το εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατηγό Μαίζων, από 8000 Γάλλους, στην Ελλάδα (Πελοπόννησο) στις 30 Αυγούστου 1828, με την πρόφαση πως ήθελε να αντιμετωπίσει τον Ιμπραϊμ. [σελ.627/ τόμος 19 Γ.Κορδάτος] Οι Γάλλοι ωστόσο στην Πελοπόννησο μπορεί να μην έδιωξε τον Ιμπαήμ, αλλά βοήθησε τον πληθυσμό στο πώς να καλλιεργεί τη γη, έφτιαξε δρόμους και γεφύρια.
Αν και το παραπάνω πρωτόκολλο της 3 Φεβρουαρίου 1830, προέβλεπε ημερομηνία αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων που έληγε [στις 22 Ιανουαρίου 1831], η Τουρκία αρνήθηκε να εγκαταλείψει τα εδάφη της αριστερής όχθης του Σπερχειού. Ο Καποδίστριας έπαιξε σπουδαίο ρόλο και προσπάθησε να αλλάξει κάποια άρθρα του πρωτοκόλλου. Η ρωσική Αυλή όμως, σε αυτή την περίπτωση αυτή δεν έδειξε κάποιο ενδιαφέρον.
Η Αγγλία όπως ήταν φυσικό θεωρούσε τον Καποδίστρια[5] όργανο της ρωσικής Αυλής. Η Ρωσία πίεζε τώρα την αποχώρησε των Γάλων από την Πελοπόννησο και ταυτόχρονα πίεζε και τον Σουλτάνο να αποδεχτεί την αγγλική πρόταση και να υπογράψει τη συνθήκη το γρηγορότερο. Ο Στρατ. Κάνιγκ βλέποντας αφενός ότι η ρωσική επιρροή κέρδιζε έδαφος στην Ελλάδα, αφετέρου θέλοντας να προλάβει τα σχέδια της Γαλλίας, καθώς, οι διπλωματικές συζητήσεις μεταξύ των τριών δυνάμεων έπαιρναν μάκρος, ήλθε μυστικά σε επαφή με το Σουλτάνο και έτσι στις 9/21 Ιουνίου 1832 στα Θεραπειά και Νεοχώρι του Βοσπόρου, στο παλάτι του Κάλεντερ Κιόσκ, ο εκπρόσωπος του Σουλτάνου Σουλεϊμάν Νετζίπ εφέντης και οι διπλωματικοί εκπρόσωποι των τριών δυνάμεων, ύστερα από 17 ωρών συζητήσεων, υπογράψανε νέα συνθήκη για το ελληνικό ζήτημα που καθόριζε τα γνωστά σύνορα του ελληνικού κράτους και περιλάμβανε εκτός από την Πελοπόννησο, τη Στερεά, τις Κυκλάδες, την Ακαρνανία, το Ζητούνι, άφηνε ανοιχτό το θέμα της αριστερής όχθης του Σπερχειού να συζητηθεί στη διάσκεψη του Λονδίνου, και αν η περιοχή επιδικάζονταν στη Ελλάδα το ποσό της αποζημίωσης θα ανέβαινε στα 40 εκατομμύρια, από τα 30 που προβλέπονταν. Η Σάμος έμεινε ημιαυτόνομη. Η Κρήτη, Θεσσαλία και Ήπειρος έμειναν στην Τουρκία.
Στο μεταξύ δυο μήνες νωρίτερα πριν υπογράψουν την παραπάνω συνθήκη είχαν αποφασίσει για βασιλέα της Ελλάδας τον Βαυαρό πρίγκιπα Όθωνα γιό του Λουδουβίκου (σελίς 656)
Πήγες: Γιάννης Κορδάτος Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας, Κ. Παπαρρηγόπουλος Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Π. Πιπινέλης Πολιτική ιστορία της Ελλ. Επαναστάσεως, Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας.κ. ά. Δίνουμε σύντομες περιγραφές του Ζητουνίου (Λαμίας) από ξένους περιηγητές στα πρώτα ελεύθερα χρόνια (1833-1936) :
Η τελευταία μάχη μεταξύ ελληνικών δυνάμεων με τον Στρατάρχη Δ. Υψηλάντη και από πλευράς Τούρκων τον Ασλάν Μπέη, έγινε στις 12 Σεπτεμβρίου του 1829 στη θέση Πέτρα, κατά την οποία ηττήθηκαν οι Τούρκοι και αναγκάσθηκαν σε υπογραφή συνθήκης κατάπαυσης του πυρός. Αυτή η ημερομηνία βρήκε τα ελληνικά στρατεύματα να είναι στρατοπεδευμένα στη Μουνδουνίτσα και στη δεξιά πλευρά (Εδώθε) του Σπερχειού ποταμού, ενώ τα τουρκικά αποσυρθήκαν βόρεια (Εκείθε). Το Ζητούνι (Λαμία) απελευθερώθηκε από τους Βαυαρούς το 1833, διότι δεν περιλήφθηκε στις παραπάνω αναφερόμενες συνθήκες, αφού δεν περιλήφθηκε ποτέ στο τραπέζι των συζητήσεων από κανέναν[6].
Όπως διαβάσαμε και παραπάνω, το πρωτόκολλο του Λονδίνου, 22 Ιανουαρίου 1830/3 Φεβρουαρίου 1830, όριζε ως σύνορα Νέας Ελλάδας-Τουρκίας το Σπερχειό ποταμό. Άφηνε έξω την επαρχία Ζητουνίου και τα της αριστερής όχθης του ποταμού εδάφη, πράγμα το οποίο δεν έγινε αποδεκτό εκ μέρους της Ελλάδας. Η διπλωματική όμως δεινότητα του τότε κυβερνήτη Καποδίστρια στα ευρωπαϊκά φόρα, προκάλεσε νέα διάσκεψη του Λονδίνου, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 18/30 Αυγούστου 1832 και η Τουρκία αποδέχθηκε τελικά το νέο πρωτόκολλο στις 14/26 Δεκεμβρίου 1832. Αυτό το πρωτόκολλο όριζε ως σύνορα της Ελλάδας-Τουρκίας το φρύδι της Όρθρης, «τα εδάφη κατά την κλίση των νερών».
Τα δε εδάφη της δεξιάς [Εδώθε του Σπερχείου], τα οποία κατείχαν τα ελληνικά στρατεύματα,[απελευθερώθηκαν διά των όπλων], αυτά, θεωρήθηκαν εθνικά και εθνικοποιήθηκαν και οι Τούρκοι δεν είχαν δικαίωμα πώλησης ή αποζημίωσης. Ενώ τα της αριστερής-εκείθε όχθης, τα οποία κατείχαν οι Τούρκοι, όπως αναφέρεται πιο πάνω, επιδικάσθηκαν στην Ελλάδα έναντι αδρής αμοιβής, 10 επί πλέον εκατομμύρια γρόσια[7] πέραν των 30 εκατομμυρίων, ένεκα έντονων οικονομικών διεκδικήσεων και ανατολίτικων παζαριών εκ μέρους της Υ. Πόρτας. Οι Οθωμανοί ιδιοκτήτες της αριστερής όχθης του Σπερχειού, μετά την παραπάνω συνθήκη, η οποία και τέθηκε σε ισχύ, μπορούσαν να πουλήσουν τα κτήματά τους. Η Τουρκία όμως παρ’ όλα αυτά ηρνείτο πεισματικά να εγκαταλείψει την αριστερή όχθη του Σπερχείου γι αυτό η νέα Ελληνική Κυβέρνηση Το 1833 επί Όθωνα πλέον, εκδίδεται Β.Δ (Βασιλικό διάταγμα) Φ.Ε.Κ 2/22-2-1833. με το οποίο, εντέλλονται τα στρατεύματα της Ρούμελής . «περί καταλήψεως Αττικής, Φθιώτιδας, Ευβοίας, Και λοιπών μερών κατά την οροθετική γραμμήν»
Το Ζητούνι παρέμεινε υπό τουρκική κατοχή μέχρι το 1833, διότι κανείς από τους συμμετέχοντες στις διαπραγματεύσεις δεν έβαλε στο τραπέζι και απελευθερώθηκε σύμφωνα με το παραπάνω Β. Δ, ύστερα από επέμβαση 350 Βαυαρών στρατιωτών στις 28 Μαρτίου/ 9 Απριλίου 1833
Ένα άλλο ζήτημα που διαπιστώνεται και από τα έγγραφα (Γ.Α.Κ.), είναι ότι πολλοί Οθωμανοί, κατά την αποχώρησή τους δήλωναν ψέματα για το μέγεθος της περιουσίας των και πουλούσαν ακόμη και τα πρώην δημόσια τουρκικά κτήματα όσο, όσο.
Ο φάκελος των Γ.Α.Κ. 78, 79 της Μικτής Ελλήνοοθωμανικής Επιτροπής, μεταξύ των άλλων εγγράφων, περιέχει και τον πίνακα με δημόσια και διαφόρων Οθωμανών κτήματα, οι οποίοι πριν την αποχώρησή τους, πούλησαν και αυτά ως δικά τους.
Αν και κατ’ άλλους, οι διάφοροι οικονομικοί έφοροι και άλλοι δημόσιοι λειτουργοί, για να φανούν αρεστοί στην κυβέρνηση, δήλωναν ότι άκουγαν στα καφενεία ότι κάποιο μέρος δεν ήταν ιδιόκτητο Τούρκου, το θεωρούσαν εθνικό[8]
Όταν η επί των οικονομικών Βασιλική γραμματεία ανακάλυψε τα παραπάνω συμβάντα εξέδωσε Β Διάταγμα[9]με το οποίο ζητά επειγόντως να ερευνηθεί σε βάθος το ζήτημα, ήτοι:
Αριθ 2828
Εν Αθήναις 29 Μαρτίου 1835
Βασίλειον της Ελλάδος
Αι επί του βασιλικού οίκου και των εξωτερικών
και επί των οικονομικών Γραμματείαι της επικρατείας.
Περί των επί των Τουρκικών ιδιωτικών κτημάτων
εξεταστικήν επιτροπήν.
Κατά συνέπειαν Βασιλικού διαταάγματος την 17 Φεβρ/ 3 Μαρτίου Σας προσκαλούμεν να εξετάσεται άνευ αναβολής τας περί ιδιοκτησίας δικαιώματα του Χαλίλμπεϊ εις τα κήματα της Φθιώτιδος, ιδιόκτητα, ποία εξ αυτών ανήκουν νομίμως εις αυτόν τον Χαλίλμπεϊ, και επί ποίων αι αντιποιήσεις του είναι χωρίς βάσιν.
Ο Γραμματεύς των εξωτερικών Γραμματεύς των Οικονομικών
Υπογραφή Γ. Ν, Θεοχάρης
Αλλά με τη Συνθήκη αναγνώρισης των νέων συνόρων στο φρύδι της Όθρης, ΄΄όπως είδαμε πιο πάνω, προέκυψαν κάποιες υποχρεώσεις έναντι των πρώην Οθωμανών ιδιοκτητών της αριστερής όχθης του Σπερχειού, αλλά και οικονομικές για τις οποίες η ελληνική Κυβέρνηση αναγκάσθηκε να συνάψει, τα επαχθέστατα «δάνεια της Αγγλίας» με εγγυήτριες τις τρεις δυνάμεις και κυρίως με την Αγγλία. Ως επόμενο έρχεται και η ανάγκη εφαρμογής των κορυφαίων αποφάσεων των Εθνικών Συνελεύσεων που αναγνώριζαν, το δίκαιο και αναγκαίο διανομής γης στους αγωνιστές για τις εκδουλεύσεις τους προς την πατρίδα. Δηλαδή οι εθνοσυνελεύσεις[10] προνόησαν τη διανομή και πώληση γης στους καλλιεργητές από το 1822, υποχρέωση η οποία δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Όμως ας επανέρθουμε στην ανάγκη επίλυσης των διαφόρων και πολλών υποχρεώσεων που προέκυψαν από τις συμφωνηθείσες Συνθήκες, έναντι των Οθωμανών ιδιοκτητών και Ελλήνων αγοραστών κατά τη διάρκεια της επανάστασης πολλά κατέστησαν διαφιλονικούμενα. ;Eναντι ανάγκης επίλυσης αυτών και άλλων πολύπλοκων διαδικασιών, συστήνεται «Μικτή Ελληνοοθωμανική (Δικαστική) Επιτροπή Οθωμανικών Κτημάτων». Η επιτροπή αυτή, κατά μια άποψη χαρακτηρίστηκε επιτροπή «ειδικού σκοπού»[11], και σε συνεργασία Ελλήνων και Οθωμανών αξιωματούχων κλήθηκε να εξετάσει, εκείνα τα Οθωμανικά κτήματα που πουλήθηκαν, πριν ή κατά τη διάρκεια της επανάστασης πουλήθηκαν ή αρπάχθηκαν, αλλά και για εκείνα τα κτήματα των περιοχών, για τα οποία επιτρέπονταν στους ιδιοκτήτες Οθωμανούς η πώληση των ιδιοκτησιών τους.
Η κυβέρνηση, πέραν από την παραπάνω επιτροπή, συστήνει και επιτροπή «Εθνικά Κτήματα», για την οποία θα μιλήσουμε στο ιδιοκτησιακό.
Για την διευκόλυνση του έργου των εν λόγω επιτροπών, αλλά και των εν συνεχεία πλειστηριασμών, των όσων μπόρεσαν να πωληθούν, η επιτροπή διαχώρισε αυτά σε δύο βασικές κατηγορίες και αναρτούσε για κάθε κατηγορία ξεχωριστούς ή μεικτούς πλειοδοτικούς διαγωνισμούς, ήτοι:
α)Σε φθαρτά κτήματα που περιλαμβάνονταν, τα οικήματα, εργαστήρια, μύλοι, πύργοι, φούρνοι, χάνια, λουτρά κ. ά, δηλαδή όλα εκείνα που υπόκειντο σε φθορά από το χρόνο. Άλλωστε όλοι οι μύλοι των χωριών του Πατρατζικίου και οι πύργοι που πουλήθηκαν ή μεταβιβάστηκαν με προικοδότηση στα παραχωρητήρια τους χαρακτηρίζονται, ως «ερειπίου μύλου ή πύργου»
β) Σε άφθαρτα κτήματα όλες οι γεωργικές εκτάσεις, λιβάδια-βοσκότοποι. αμπέλια, κάρπιμα (καρποφόρα) δέντρα, αλυκές, ιχθυοτροφία.
γ) Επίσης σε ξεχωριστούς διαγωνισμούς πραγματοποιούνταν οι ενοικίαση των συκαμινομωρέων και των διαφόρων εθνικών κτημάτων
Η«Μικτή Ελληνοοθωμανική (Δικαστική) Επιτροπή Οθωμανικών κτημάτων», λειτούργησε από το 1829-1877 και τα έγγραφα τηςαυτά απαντώνται στο ΣΤ κεφάλαιο ως «ΑΥΤΟΤΕΛΗ ΑΡΧΕΙΑ», τόμος 11 σελ. 373 στα «Γενικά Αρχεία του Κράτους» Γ.Α.Κ.
Επειδή όμως κατά τα πρώτα στάδια της λειτουργίας της παραπάνω Επιτροπής, ανέκυψαν υψίστης σημασίας ανυπέρβλητες διαφορές, το Νομοθετικό τμήμα της επί των εξωτερικών γραμματείας εισάγει Νομοσχέδιο:
Όθων
Ελέωϊ Θεού
« Ο Βασιλεύς της Ελλάδος
Επί τη πρτάσει του επί τουΒασιλικού Ημών Οίκου και επί των εξωτερικών Γραμματέως της Επικρατείας, θέλοντες να ευκολύνωμεν την επί το λυσιτελέστερον διάλυσιν των διαφορών όσων υπάρχουσι μεταξύ των υπηκόων Ημών και των εν τη Ημετέρω Βασιλείω Οθωμανών περί διαφιλονικουμένων ακινήτων ιδιοκτησιών.
Λαβόντες την γνώμην του επί της Δικαιοσύνης γραμματέως και του Συμβουλίου της Επικρατείας, αποφασίζομεν και διατάττομεν τα εξής.
Κ α΄
δικαιοδοσία ειδική ………..»
Το νομοσχέδιο αυτό περιλαμβάνει 22 άρθρα, τα οποία:
α) Ενισχύουν την Νομική και εν πολλοίς την δικαστική υπόσταση της επιτροπής να αποφασίζει με την συναινετική συμφωνία των διαδίκων επί των διαφιλονικουμένων διαφορών των ιδιοκτησιών των.
β) Καθιέρωνε με σαφήνεια τις υποχρεώσεις των διαδίκων και τα έγγραφα που απαιτούνταν να παρουσιάσουν στην μικτή επιτροπή οι διάδικοι. Στην Μικτή ελληνοοθωμανική επιτροπή από τη μεριά της Ελλάδας, ορίζονται:
Όθων
Επί τη προτάσει του Υπουργείου των εξωτερικών την 25 Μαΐου/ 6 Ιουνίου. αναθέττομεν επί του Συμβουλίου της επικρατείας ανάπτυξιν εν (δυασανάγνωστη λέξη) της συζητήσεως του Νομοσχεδίου περί των διαφορών των μεταξύ των Ημετέρων υπηκόων και των Τούρκων, εκ μέρους μεν του Υπουργείου της Δικαιωσύνης εις τον Υπουργεύοντα Σύμβουλον Βέλλιον,( Γ. Βέλλιο) εκ μέρους δε του Υπουργείου των εξωτερικών εις εκπληρούντα τα χρέη Υπουργικού Στμβούλου Δεληγιάννην (Π. Δεληγιάννη).
Αμφοτέρους ως Βασιλικούς επιτρόπους υπό τον Ημέτερον Γραμματέα Κ. Ρίζον διατελούντας.
Εν Αθήναις την 25 Μαΐου/6 Ιουνίου 1836
Κ. Υ. Ε ( Κατόπιν Υψιλής Επιταγής)[12]
Ενώ από την πλευρά της Τουρκίας έχουμε το όνομα του Σεκίπ Εφένδη
Ο Νομάρχης, ο Έπαρχος και ο Βασιλικός Οικονομικός έφορος του Νομού, είχαν υποχρέωση να εξετάσουν και να καταγράψουν της ιδιοκτησίες και το καθεστώς της κάθε επαρχίας, προκειμένου η ελληνική Κυβέρνηση να προβεί στην αγορά και στη συνέχεια στην πώληση των Οθωμανικών ιδιοκτησιών. Έπρεπε πρώτα να προβούν στην καταγραφή όλων των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των ιδιοκτησιών δηλαδή:
Τα όρια, τη θέση και τα τοπωνύμια, την έκταση σε ζευγάρια[13] (στρέμματα), τα οικήματα, τα αλώνια και ότι άλλο περιείχε μέσα το κτήμα, και κυρίως ποιοι ήταν οι πρώην ιδιοκτήτες Οθωμανοί και ποιοι οι μετέπειτα Έλληνες ιδιοκτήτες. Να παρεμβαίνουν στην επίλυση των διαφόρων νομικών ζητημάτων και διαφορών μεταξύ των εμπλεκομένων ή να παραπέμπουν την επίλυση αυτών στην παραπάνω αναφερομένη Μικτή επιτροπή.
Κατά τη διαδρομή αυτή του ελέγχου, διαπίστωσαν πως κάποια από αυτά τα κτήματα πουλήθηκαν κατά την διάρκεια της επανάστασης ή ως επί το πλείστον αρπάχτηκαν και για το λόγο αυτό εξέδωσαν ειδοποίηση ήτοι:
«Αντίγραφον ειδοποιήσεως
Αι επί των εσωτερικών και οικονομικών Γραμματείαι γνωστοποιούν προς όλους τους πωληταίς και αγορασταίς των εντός του Βασιλείου εκποιημένων τουρκικών ιδιοκτησιών δυνάμει του επί τούτω πρωτόκολλον, ότι ωφείλουσι να παρουσιάσωσιν ενώπιον της μικτής ελληνοοθωμανικής επιτροπής τα έγγραφα της ιδιοκτησίας των δια να εξετάση και εξακριβώση το γνήσιον και νόμιμον αυτών κατά τους τεθέντας όρους και τύπους………
Οι επί των εσωτερικών και οικονομικών γραμματείς
Εν Αθήναις 19 Μαΐου 1835
Υπογρ/ Ι. Κωλέτης Ν. Γ. Θεοχάρης»[14]
Πηγή: Γ. Α. Κ-Κεντρική Υπηρεσία «Εθνικά κτήματα». Φ. 1871
[1] Το πρωτόκολλο αυτό γνωστοποιήθηκε στην ελληνική Κυβέρνηση από τον Ναύαρχο Hamilton που είχε έρθει στον Αργολικό κόλπο να ανακοινώσει τις αποφάσεις του Πρωτοκόλλου
[2] Στην ουσία σύμφωνα με αυτό το πρωτόκολλο η Ελλάδα περιορίζονταν στην Πελοπόννησο και σε κάποια νησιά
[3] το ίδιο πρόσωπο το συναντάμε συχνά σαν διαπραγματευτή και στο «ιδιοκτησιακό» στα έγγραφα των Γ.Α.Κ.
[4] Η Αγγλία με κανένα τρόπο δεν ήθελε να ακούσει πως θα δινότανε η Κρήτη στον ανθύπατο εκπρόσωπο των Ρώσων, Η Γαλλία την ήθελε για τον εαυτό της και υποστήριζε τα σύνορα της Ελλάδας μέχρι τη Θεσσαλία. Ενώ η Ρωσία ήλπιζε με όργανο τον Καποδίστρια να την κάνερμητήριό της
[5] Δολοφονήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 ημέρα Κυριακή
[6] Τα αναφερόμενα γεγονότα αυτής της παραγράφου καθόρισαν και την τύχη των Οθωμανικών κτημάτων, όπως θα δούμε πιο κάτω με τη τύχη των κτημάτων περί του Σπερχειού ποταμού.
[7] Τα οποία η Ελλάς όφειλε να πληρώσει στις 31/12/1832, ημέρα κατά την οποία, ο στρατός και οι αρχές της Υψηλής Πύλης, έπρεπε να αποσύρουν τα στρατεύματα από όλους ανεξαιρέτους τους τόπους, οι οποίοι πλέον θα αποτελούσαν μέρος της Ελλάδος.
[8] Γ Πίναξ των όσων κτημάτων η εφορία Φθιώτιδος θεωρεί ως ανήκοντα εις το Δημόσιον και Οι οθωμνανοί επώλησαν αυτά ως ιδιοκτησίαν των
είδος κτήματος όνομα κ επων. πωλητού όνομα & επώνυμο αγοραστού
1 λειβάδι Ράχαις Ιζες μπέης Γεωρ, Ζορμπάς & από αυτόν οι κάτοικοι
2 λειβάδι Ιμημπεϊ Μουσταμπεϊς& Ιζεςμπ Χρήστος τζάλης
3 λειβάδι Αχινού Μουσταφάμπεϊς Σκουμπουρδέοι
4 λειβαδι Νευρόπολη
5 ομοίωςΜαυρομανδήλας
6 ομοίως βραγγούκη του χαλήλ μπεϊ μεσογγυήματα από δανειστές του
7 ομοίως πηγαδούλια
8 ομοίως Οφανός 2/3
9 » Βάρα και Κουλούρι
10 » Νεράιδα του Κανταναγά;; απούλητο
11 » Οφανού 1/3 Οντζαρης/φρύραρχος εισέτι απούλητο
12 » 3ζευγάρια εις λοντζα Ο ίδιος Ζήσιμο Βελέντζας
13 Τόπος πλησίον της
πόλεως Σουλά Τζαμί Μοσταφάμπεϊς Ανδρέας Ιατρός
14 40 Στρεμ.Χωράφια Ρεσίτ Χαλεπλόγλου ο εις Λαμία πατήρ του Ιμάμης του τζαμιού Τριαντάφυλλος Πασαρούχας
15 Μπακτζές εις β΄χασάν εφένδης Λαμία Μουτερίζογλου Δρόσος Μανσόλας
16 Εργαστληριο του Χασάν εφένδης απ: Αντώνιος Κοτζαμπασούλες και χουνκιαρ τζαμιού Τουραχμάνη Δημήτριος Γουριότης
17 2 ζευγάρια εις Μαχμούτης Σεφερόπου Αυλάκι λος Ιωάννης Μαριάς
18 Μοίλος Μεξιάτες Μουσταφαγας: Καρπενησιώτης Ευστάθιος λ. Αναγνώστου
19 Χωράφια εις Μεξιάταις έως 400 Στρέμματα Ιζές μπέϊς Δημήτριος Κυμπρέκος
20 Από τα Θέρμα Ο επίτροπος του το 1/3 Οσμάνμπετζιστα Πέτρος Γ. Χατζή Πέτρου
Εν Λαμία τη 27 Ιουλίου 1835
Τ. Σ Ο έφορος Φθιώτιδος
Δ. Ιερομνήμων[8]
Στον παραπάνω κατάλογο υπάρχει στήλη με παρατηρήσεις, οι οποίες είναι άκρως ενδιαφέρουσες και επιβεβαιώνουν τα όσα έχουν γράφει σε άλλο σημείο του παρόντος και έχουν ως εξής:
. Από τον αριθμό 1 του κτήματος έως το 10, η παρατήρηση αναφέρει: Δι’ αυτά δεν επαρουσίασαν ταπιά κατά το από 3/15 Δεκεμβρίου 1833 Υ. Β. διάταγμα προφασιζόμενοι ότι τους εκάησαν ούτως είπον εις όλους.
. Για το κτήμα με αριθμό 11 αναφέρει στις παρατηρήσεις΄: δεν επαρουσίασεν ταπί δια το λειβάδι κατά το από 3/15 Δεκεμβρίου Υ.Β. διάταγμα
. Για το 12 γράφει: Αυτά ανήκουν εις το φρούριον Λαμίας.και ως παρουσίασε το μπεράτι του το οποίον διαλαμβάνει όλα τα εισοδήματα του φρουρίου.
. Για το 13 αναφέρει: Αυτός ανήκει εις το Σουλά τζαμί και είναι πλησίον του, και ο Μουσταφάμπεϊς επειδή και τα επέρνεν και έδενε τα άλογά του την άνοιξιν. τον επώλησεν (τόπος) ως ιδιόκτητον.
. Για το 14 αναφέρει: Αυτά ανήκουν εις το Τζιαρσί Τζαμί Λαμίας, και αυτός ως υιός του Ιμάμι του Τζαμιού ως ιδιόκτητά του
. 15 Αυτός (μπακτσές) ανήκει εις το Κουρσούμ Τζαμί ο οποίος είναι και πλησίον του Τζαμιού. και αυτός επειδή ελάμβανεν την επικαρπίαν ως Μετερίζης ήδη τον επώλησεν ως ιδιόκτητον
. 16 Ανήκει (το εργαστήριον) εις το Χουκιάρ Τζαμί λαμίας και αυτός είναι Μουτεβελής του Τζαμιού και ελάμβανεν το ενοίκιον το επούλησεν.
. 17 Αυτά έμεινα μουχλιούλικα δια πολλά έτη και ο αχμέταγάς χουσεϊν Κεχαγιά, ών σπαχής τα επώλησε δια μέσον του δούλου του μαχμούτ σεφερόγλου, ως ιδιόκτητα.
. 18, Αυτός ο μοίλος ανείκει εις το μεγάλο Τζαμί της Υπάτης, και επειδή ο μουσταφά Καρπενησιώτης είχε το κτήριον και το μπενάτ και ο μπενάτι επομένως κατεδεφίσθη, αυτός επώλησεν τον τόπον.
. 19 Αυτά είναι από Ιμλιάκια του Αλή πασιά, και ο Ιζές μπέϊ επί λόγω ότι ο Αλή πασιάς του τα επάτησεν δια της βίας, τώρα τα επώλησεν ομού με το χωρίον μπεκί. χωρίς να το (ευγάλλει;) από το ( δυσανάγνωστη λέξη ) εις το οποίον έπεσαν.
.20 Ομοίως και το 1/3 των θερμών και αυτός επ’ αυτώ τω λόγω ότι αλή πασιάς το είχε αρπαγμένον[8
[9] Πηγή: Γ. Α. Κ.-Κεντρική Υπηρεσία Εθνικά κτήματα ελληνοοθωμανικής Επιτροπής Φ.74
[10] Δηλαδή η διάταξη της διοικητικής Αρχής Ανατολικής χέρσου Ελλάδας 15 Νοέμβρη 1821, που προέβλεπε τη διανομή γης
[11] Περισσότερα στο κεφάλαιο «Μικτή Ελληνοτουρκική Δικαστική Επιτροπή Οθωμανικών Κτημάτων»
[12] Πηγή: Γ. Α. Κ.-Κεντρική Υπηρεσία Συλλογή Λαδά (Κ47,Γ.Α.Κ φ 28, έγγραφο αρ.195 «Αρχείο Συμβουλίου της Επικρατείας»
[13] Τα στρέμματα των οποίων διέφεραν από περιοχή σε περιοχή
[14] Πηγή: Γ. Α. Κ.-Κεντρική Υπηρεσία Συλλογή Λαδά (Κ47,Γ.Α.Κ Φ. 28, έγγραφο αρ.195 «Αρχείο Συμβουλίου της Επικρατείας»